Bộ Y tế đề xuất các cặp vợ chồng thoải mái tự quyết số con

Trong đó, Bộ Y tế đề xuất mỗi cặp vợ chồng, cá nhân quyết định về thời gian sinh, số con và khoảng cách giữa các lần sinh. Đề xuất này nhằm khắc phục tình trạng mức sinh xuống thấp và chênh lệch đáng kể mức sinh giữa các vùng, đối tượng.

Theo Bộ Y tế, mức sinh của Việt Nam nằm trong top 5 nước thấp nhất khu vực Đông Nam Á. Mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ năm 2021 xuống 2,01 năm 2022. Chỉ số này tiếp tục xuống thấp khi còn 1,96 con/phụ nữ năm 2023 và 1,91 năm 2024 - thấp nhất trong lịch sử và được dự báo là sẽ tiếp tục xuống thấp trong các năm tiếp theo.

Dự báo, mức sinh tiếp tục giảm, đến năm 2039 Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng, năm 2042 quy mô dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh và sau năm 2054 dân số sẽ bắt đầu tăng trưởng âm. Lúc đó, hệ lụy của mức sinh thấp kéo dài dẫn đến thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số, đẩy nhanh già hóa dân số, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội.

Trong hai thập kỷ qua, mức sinh khu vực thành thị đã xuống dưới mức sinh thay thế, dao động quanh 1,7-1,8 con/phụ nữ; mức sinh khu vực nông thôn luôn cao hơn mức sinh thay thế, ở mức 2,2-2,3 con/phụ nữ. Tuy nhiên, năm 2023, mức sinh khu vực nông thôn giảm xuống còn 2,07 con/phụ nữ, dưới mức sinh thay thế, mức thấp nhất từ trước đến nay.

Lý giải đề xuất này, Bộ Y tế cho rằng, một số cấp ủy Đảng, chính quyền chưa nhận thức đầy đủ tính khó khăn, phức tạp, lâu dài của công tác dân số, đặc biệt là việc chuyển trọng tâm chính sách từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Nhiều nơi vẫn chịu nhiều ảnh hưởng nặng nề bởi các định kiến giới.

Pháp lệnh Dân số được ban hành từ năm 2003, nhiều vấn đề mới chưa được quy định, còn khoảng trống, thực hiện chưa nghiêm, thể chế hóa chưa đầy đủ, trong đó có quy định hạn chế về quyền quyết định số con.

Còn các chuyên gia cho hay, sở dĩ mức sinh xuống thấp là do giới trẻ hiện có xu hướng kết hôn muộn, sinh con muộn, thậm chí không muốn sinh. Xu hướng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, song chủ yếu là áp lực kinh tế và chi phí nuôi dạy con cái, đặc biệt trong bối cảnh giá sinh hoạt tăng cao, thu nhập bấp bênh.

Đối mặt với các vấn đề về mức sinh, đặc biệt là mức sinh thấp, Bộ Y tế nhìn nhận, đây là vấn đề cấp thiết, phải giải quyết sớm. Thời gian qua, nhiều chính sách đã được bãi bỏ hoặc đề xuất nhằm khuyến khích sinh, mới nhất là Bộ Chính trị yêu cầu không kỷ luật đảng viên sinh con thứ ba.

Nhiều chính sách hỗ trợ tài chính, phúc lợi cho các gia đình sinh con, như trợ cấp sinh con; hỗ trợ nhà ở, hỗ trợ vay mua nhà ưu đãi cho gia đình có con nhỏ... cũng đang được xem xét.