Bỏ “cướp lộc” tại Lễ hội đền Sóc: Chính quyền và người dân cùng đồng thuận

Lắng nghe và thay đổi

Trong cuộc họp giao ban báo chí của Ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội vào chiều 16-1, ông Lê Hữu Mạnh, Phó Chủ tịch UBND huyện Sóc Sơn, Trưởng Ban tổ chức Lễ hội Gióng (Sóc Sơn) hay còn gọi là Lễ hội đền Sóc khẳng định, thay đổi lớn nhất của lễ hội năm nay là sẽ bỏ màn “cướp lộc”. Đây được xem là thay đổi mạnh dạn, bởi hình thức này vốn đã được người dân duy trì 12 năm nay, trước kia vốn là một trong những màn hấp dẫn của lễ hội và được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể thế giới.

Tuy nhiên, đến nay, hình thức này đã không còn phù hợp bởi lẽ, nhiều thanh niên do không hiểu được hết ý nghĩa của việc “tất lộc”, đã biến màn rước trầu cau, hoa tre từ đền Thượng xuống đền Hạ và Mẫu thành những trận ẩu đả, tranh cướp phản cảm. Sau lời khẳng định của ông Lê Hữu Mạnh, vẫn còn nhiều e ngại về sự thay đổi có phần bất ngờ này. Bởi lẽ, với bất cứ lễ hội nào thì cộng đồng người dân vẫn quyết định là chính, không dễ gì nói bỏ mà được ngay.

Chiều 23-1, tại Nhà văn hóa thôn Vệ Linh, Ban Quản lý khu di tích đền Sóc có cuộc hội ý với gần 200 người dân của thôn Vệ Linh – địa phương chịu trách nhiệm chuẩn bị lễ vật là giò hoa tre. Buổi làm việc với nhân dân Vệ Linh diễn ra trong không khí thân tình, nhanh gọn và đồng thuận cao.

Trưởng Ban Quản lý khu di tích đền Sóc – Nguyễn Nam Nho cho biết, trước đó cả tháng người dân hai thôn Vệ Linh, Đan Tảo đã có nhiều buổi nói chuyện với chính quyền địa phương. Cơ quan quản lý và người dân đã cùng “ngồi lại” với nhau để đồng thuận nhiều vấn đề trong việc thay đổi hình thức của lễ rước.

Người dân thôn Vệ Linh và Đan Tảo đều hiểu rằng, những giá trị truyền thống đẹp đẽ của hội Gióng với các nghi thức rước là không thể bỏ, nhưng bên cạnh đó là những hiện tượng không đẹp, ảnh hưởng tới tinh thần của lễ hội và hơn hết là ảnh hưởng tới người dân thì nên được thay thế bằng hình thức khác.

Ông Lê Văn Lâm, nguyên Giám đốc Ban quản lý di tích đền Sóc – một trong những người cùng xây dựng phương án bỏ “cướp lộc” bày tỏ: “Thay đổi nhận thức của người dân không phải một sớm, một chiều là làm được. Kịch bản mà UNESCO xây dựng đã 12 năm nay, người dân không dễ gì thay đổi chỉ bằng một câu nói. Tuy nhiên, chúng tôi đã kiên trì nói chuyện với người dân trong thời gian qua. Người dân cũng hiểu rằng, sự phản cảm không phải là nghi lễ mà là do lớp thanh niên, du khách không hiểu được hết ý nghĩa của lễ hội, lao vào tranh cướp với tinh thần ăn thua, giành giật. Điều này cần phải thay đổi”.

Nói chuyên với chúng tôi, ông Trịnh Nhật Nam – Chi hội trưởng Hội Người cao tuổi thôn Vệ Linh cho biết: “Khi mới được cơ quan quản lý thông báo, chúng tôi băn khoăn lắm, không đồng ý ngay. Đặc biệt, phía các cụ cao tuổi quan tâm sự thay đổi cách thức tổ chức lễ rước lộc Thánh liệu có ảnh hưởng đến niềm tin tâm linh trong lòng người dân Sóc Sơn? Nhưng khi chứng kiến cảnh xô đẩy đến sứt đầu mẻ trán, nhóm thanh niên giằng xé, thậm chí vác gậy dồn đánh để giành lộc thì người dân 2 thôn thống nhất đã đến lúc cần thay đổi”.

Không đánh mất giá trị lễ hội

Cuộc họp bàn vừa qua của cơ quan quản lý với người dân hai thôn Vệ Linh và Đan Tảo đều thống nhất thay đổi lại cách rước hoa tre, trầu cau. Ban quản lý khu di tích đền Sóc khẳng định, về tính chất, người dân sẽ không phải bị xáo trộn gì nhiều so với truyền thống, chỉ là có sự điều chỉnh về hình thức rước.

Theo kế hoạch, hai thôn Vệ Linh và Đan Tảo vẫn tiến hành lễ rước giò hoa tre, trầu cau như truyền thống lên sân rồng để lễ Thánh. Tuy nhiên, thay vì việc rước giò hoa tre, trầu cau từ đền Thượng xuống đền Hạ và Mẫu như hàng năm và có màn chủ tế hô “tất lễ, tất lộc” để mọi người tranh lộc thì năm nay các lễ vật sẽ được chia nhỏ để người dân đội lễ xuống lễ tạ tại đền Hạ và Mẫu.

Nói về những nghi ngại khi thay đổi nghi lễ lưu dấu trong hồ sơ trình UNESCO công nhận Hội Gióng là di sản văn hóa phi vật thể thế giới, ông Lê Văn Lâm khẳng định: “Nghi lễ vẫn diễn ra như nó vốn có. Những nét đẹp trong nghi lễ vẫn được thực hiện, chúng tôi chỉ thay đổi một số đường nét trong cách rước, lễ sao cho phù hợp. Lần này, chúng tôi quyết định khi lễ ở sân rồng xong thì lễ được chia nhỏ và được đội xuống đền Hạ và đền Mẫu. Thay vì người dân lao vào tranh cướp lộc như mọi năm, BTC sẽ chuẩn bị hình thức phát lộc ngay tại cửa võng của đền Thượng”.

Trước những lo lắng về việc liệu hình thức phát lộc vẫn có thể xảy ra tình trạng chen lấn, xô cướp, ông Lê Văn Lâm khẳng định, BTC đã tính toán được việc này để cam đoan không xảy ra hình ảnh phản cảm. “Bao lâu nay làng không thực hiện được trọn vẹn lễ tạ bởi lễ chưa kịp đến nơi đã bị thanh niên xô và cướp. Năm nay, người dân hãy làm thử cách này để có thể có một lễ rước trọn vẹn”, ông Lê Văn Lâm hy vọng.

BTC Lễ hội đền Sóc cho biết, sau khi thống nhất với nhân dân 2 thôn phương án tổ chức, BTC làm văn bản xin ý kiến Sở VH-TT, Bộ VH-TT&DL để thống nhất kế hoạch tổ chức Lễ hội đền Sóc 2018 vào cuối tháng 1-2018.