Bảo vệ môi trường: Cuộc chiến khốc liệt

Một trong những vấn đề nan giải đối với môi trường là thiếu hệ thống xử lý nước thải tại các khu công nghiệp.  Ảnh: Bá Hoạt

Theo báo cáo, giai đoạn 2006-2010, môi trường Việt Nam có những diễn biến phức tạp, tập trung ở 5 vấn đề bức xúc: ô nhiễm môi trường tiếp tục gia tăng (ô nhiễm tại các lưu vực sông, khu đô thị, khu, cụm công nghiệp, làng nghề). Đa dạng sinh học suy giảm nghiêm trọng. An ninh môi trường bị đe dọa (an ninh nguồn nước, khai thác khoáng sản hủy hoại môi trường); quản lý môi trường còn nhiều bất cập. Vai trò của cộng đồng chưa được huy động đúng mức. Vấn đề biến đổi khí hậu, thiên tai, sự cố môi trường có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây càng khiến cho vấn đề môi trường Việt Nam đứng trước những thách thức rất lớn.

Tiến sỹ Hoàng Dương Tùng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ TN&MT) cho biết: giai đoạn 5 năm qua là kỳ kế hoạch đầu tiên được xây dựng theo hướng phát triển bền vững, toàn diện trên cả 3 lĩnh vực: kinh tế, xã hội và môi trường. BVMT và tài nguyên thiên nhiên là một trong những vấn đề lớn được Chính phủ và các bộ, ngành đặc biệt quan tâm với 8 nhóm chỉ tiêu về TN&MT được đặt ra. Tuy nhiên, có tới 4 chỉ tiêu về môi trường không đạt, 4 chỉ tiêu đạt và xấp xỉ đạt. 4 chỉ tiêu không đạt gồm: tỷ lệ dân số đô thị được sử dụng nước sạch chỉ đạt 80%, thấp xa so với chỉ tiêu kế hoạch đề ra là 95%. Tỷ lệ diện tích đất có rừng che phủ chỉ đạt 40% so với chỉ tiêu là 42-43%. Tỷ lệ chất thải rắn đô thị được thu gom đạt 75%, chỉ tiêu là 85%. Chỉ tiêu kém nhất là tỷ lệ khu công nghiệp, khu chế xuất đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt tiêu chuẩn. Kế hoạch đề ra là 100% khu công nghiệp, khu chế xuất đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải nhưng đến năm 2009 mới đạt 60%. 4 chỉ tiêu về tỷ lệ các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng được xử lý, tỷ lệ dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh, tỷ lệ chất thải y tế được thu gom và tỷ lệ chất thải nguy hại được xử lý dù khả quan hơn nhưng chỉ dừng ở mức vừa đạt hoặc xấp xỉ đạt.

Vấn đề "nóng": Khắc phụcTheo TS Hoàng Dương Tùng, những chỉ tiêu nêu không đạt có nhiều nguyên nhân: do cơ chế, chính sách còn chưa phù hợp, do không xác định rõ trách nhiệm thực hiện đối với các bộ, ngành, địa phương có liên quan...

Báo cáo tổng quan cũng chỉ rõ, ô nhiễm môi trường, nạn chặt phá rừng, quy hoạch và sử dụng đất bất hợp lý đã dẫn tới hàng loạt hệ lụy. Biến đổi khí hậu ngày càng trở nên khó lường và Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia chịu tác động nặng nề nhất khi liên tục phải gánh chịu những trận mưa bão lớn, lũ lụt hoặc hạn hán. Mức tàn phá của thiên tai, bão lũ rất lớn, không những gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, đặc biệt là ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm và suy thoái đất, hủy hoại thảm thực vật rừng, cây trồng... 5 năm trở lại đây, mỗi năm, thiên tai làm khoảng 500 người chết, gây thiệt hại 14,5 nghìn tỷ đồng, tương đương 1,2% GDP của cả nước.

Bộ trưởng Bộ TN&MT Phạm Khôi Nguyên cho biết: Báo cáo tổng quan môi trường quốc gia là một trong những cơ sở để xem xét các tác động qua lại giữa phát triển KT-XH với BVMT, từ đó kịp thời điều chỉnh kế hoạch phát triển nhằm bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững đất nước. Trong 5 năm tới, phải coi việc khắc phục những vấn đề bức xúc nêu trên là nhiệm vụ trọng tâm. Ngoài việc đánh giá, rút kinh nghiệm của giai đoạn vừa qua, các bộ, ngành cần khẩn trương hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về BVMT phục vụ phát triển KT-XH của từng địa phương và cả nước. Tăng cường hoạt động kiểm soát ô nhiễm môi trường và thanh tra, kiểm tra các hoạt động BVMT. Nâng cao nhận thức của cộng đồng để huy động cộng đồng tham gia công tác quản lý môi trường, giám sát thực thi pháp luật về BVMT...

Một vấn đề nữa là cần tăng mức đầu tư cho BVMT. Bộ TN&MT đang đề xuất Chính phủ tăng mức chi sự nghiệp môi trường lên trên mức 2% tổng chi ngân sách hằng năm nhằm giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách. Hiện tỷ lệ này mới ở mức 1%, quá thấp so với yêu cầu. Bên cạnh đó là xây dựng cơ chế, chính sách huy động nguồn vốn cho hoạt động BVMT, bao gồm vốn ngân sách Nhà nước, xã hội, ODA…

Phải coi BVMT là một cuộc chiến khốc liệt và tất cả phải có cùng một mục tiêu. Có như thế mới có thể thành công, tạo sự phát triển bền vững! - Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên nhấn mạnh.