Bản Lĩnh của tờ báo Đảng Thủ đô

Suốt quãng thời gian ấy, báo không chỉ tuyên truyền chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, nhà nước các quyết sách của Thành ủy, HĐND, UBND thành phố trong xây dựng, phát triển Thủ đô, mà còn quảng bá, lan tỏa truyền thống lịch sử, văn hóa, lối sống thanh lịch của Hà Nội ngàn năm văn hiến. Đặc biệt, trong thập niên 90 của thế kỷ XX, Hànộimới là tờ báo Đảng địa phương đi tiên phong trong lĩnh vực phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Cho đến nay, rất nhiều người cho rằng, tờ báo đi đầu trong chống tham nhũng, tiêu cực sau năm 1954 là Báo Tin Tức của Thông tấn xã Việt Nam khi đăng loạt bài viết về Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa Hà Trọng Hòa lộng quyền năm 1985. Phải nói rằng, thông tin về một Ủy viên Trung ương Đảng vi phạm kỷ luật lần đầu tiên xuất hiện trên mặt báo qua các bài điều tra đã tạo ra cơn “địa chấn” trong xã hội khi đó. Việc này đã thể hiện bản lĩnh dám làm, dám chịu trách nhiệm của lãnh đạo và phóng viên Thông tấn xã Việt Nam. Trong quan niệm của xã hội, báo chí ở miền Bắc từ năm 1954 - 1975 và báo chí cả nước sau năm 1975 chủ yếu là phản ánh, ngợi ca, tô hồng. Tuy nhiên, tìm hiểu kỹ lịch sử báo chí cách mạng thì không hẳn như vậy.

Ngược thời gian, năm 1965, Báo Thủ đô Hà Nội (năm 1968, Báo Thủ đô Hà Nội và Báo Thời Mới sáp nhập thành Báo Hànộimới) đã có bài về nhân viên Cửa hàng lương thực phố Ngô Thì Nhậm (khu phố Hai Bà Trưng) tham ô tem phiếu 1.600kg lương thực. Thời điểm này không quân Mỹ đang ném bom đánh phá miền Bắc, cả nước trong tình trạng chiến tranh, nhưng việc Báo Thủ đô Hà Nội đăng bài này đã minh chứng tờ báo không chỉ làm nhiệm vụ tuyên truyền, cổ vũ cuộc kháng chiến chống Mỹ của quân dân cả nước, mà còn thực hiện trách nhiệm xã hội, phê phán cái xấu, đấu tranh chống tiêu cực trong đời sống kinh tế xã hội.

Hànộimới là một trong mấy tờ báo ra hằng ngày thường xuyên có “tranh vui phê bình”, với những bức họa chỉ bé bằng bao diêm trên tinh thần góp ý, phê phán những hành vi chưa đẹp trong văn hóa, đi ngược lại văn hóa dân tộc, đạo đức truyền thống, hay phê bình thái độ công thần, thiếu trách nhiệm, tư lợi của một bộ phận cán bộ, đảng viên.

Bước vào thời kỳ Đổi mới, Báo Hànộimới đã xuất bản ấn phẩm phụ có tên là Hànộimới Chủ nhật phát hành vào ngày Chủ nhật. Đây là dấu mốc lớn sau năm 1975 của báo và điều đáng nói là nội dung phản ánh rộng hơn, lối viết thoáng hơn, góc nhìn mở và mới hơn. Nhiều bài viết của cộng tác viên mang tầm cỡ vĩ mô như “Tâm lý gà công nghiệp”, “Gánh hàng xén”, “Văn hóa trong phát triển Thủ đô”, bên cạnh đó là các bài chính luận sắc sảo như “Chó sủa người cứ đi”, hay loạt bài “Hồi ký của Erich Honecker” nói về sự sụp đổ của nước Cộng hòa Dân chủ Đức... Và Hànộimới Chủ nhật trở thành hiện tượng của làng báo phía Bắc với số lượng phát hành lớn, qua đó đã cải thiện đáng kể đời sống cho cán bộ, phóng viên của báo.

Dấu mốc quan trọng thứ hai là vào năm 1995, khi Hànộimới xuất bản ấn phẩm thứ ba (năm 1994 xuất bản nguyệt san Hà Nội Ngày nay) là ấn phẩm Hànộimới phát hành ngày chủ nhật (ấn phẩm Hànộimới Chủ nhật trước đó đổi thành Hànộimới Cuối tuần). Ấn phẩm này do nhà báo Nguyễn Triều phụ trách, biên chế ít phóng viên, mục đích mời gọi các cây bút tên tuổi trong làng báo, làng văn Hà Nội cộng tác. Nguyễn Triều là cây viết có phong cách độc đáo, sử dụng ngôn ngữ đa nghĩa, có tính ẩn dụ. Khi còn là phóng viên Ban Kinh tế, ông đã viết những bài dậy sóng dư luận như “Đường dây 500kv vô hình”, “Kính chuyển bên A” khiến Thủ tướng Võ Văn Kiệt dù bận trăm công nghìn việc cũng đã bỏ thời gian đọc bài viết để có chỉ đạo các đơn vị đang thực hiện thi công đường dây 500kv Bắc Nam.

Xưa nay có một quan niệm “bất thành văn”, đó là các báo trực thuộc Tỉnh ủy, Thành ủy thường cẩn trọng hoặc hạn chế đăng tin, bài phản ánh tiêu cực, nhất là tiêu cực xảy ra trên địa bàn tỉnh, thành phố mình. Thế nhưng Tổng Biên tập Báo Hànộimới khi đó là nhà báo Hồ Xuân Sơn đã dũng cảm cho đăng các bài điều tra chống tiêu cực, dù ông biết rõ rằng như vậy là tự làm khó mình, nhưng “mệnh lệnh từ trái tim” đã thôi thúc ông, đạo đức công dân, đạo đức nhà báo đã thôi thúc ông. “Phát súng” đầu tiên mở màn chống tham nhũng, tiêu cực trên Hànộimới Chủ nhật là “Dở giăng, dở đèn” về cơ chế lỗi thời ở Nông trường Tam Thiên Mẫu, về việc lãnh đạo đơn vị này đã che giấu những vi phạm, yếu kém trong sản xuất và trong quản lý. Sau khi báo đăng bài đã gặp phản ứng dữ dội từ ban giám đốc, họ sang tận tòa soạn đòi đối chất, yêu cầu cải chính, song trước những tài liệu có “dấu son” họ đành phải im lặng.

Tuy nhiên, sự kiện gây chấn động làng báo nói riêng và xã hội nói chung ở thời điểm này chính là chùm bài viết sai phạm của Việt Nam Airlines trong vụ mua máy bay Fokker, do nhà báo Nguyễn Triều chấp bút. Tổng Biên tập Hồ Xuân Sơn đọc rất kỹ rồi yêu cầu được xem tài liệu, sau khi thấy đó là tài liệu đáng tin cậy, ông đã ký duyệt cho đăng. Ngay trong buổi sáng báo phát hành, lập tức Tổng Biên tập Hồ Xuân Sơn nhận được điện thoại từ một nhân vật có chức sắc trong cơ quan quản lý báo chí đề nghị không đăng bài thứ hai. Nhưng ông đã trả lời là bạn đọc đang chờ kỳ 2 và tiếp tục duyệt đăng kỳ 2, kỳ 3. Như lẽ tự nhiên, cán bộ ở đơn vị bị “bêu” lên báo sẽ phản ứng. Chỉ có điều Tổng Biên tập Hồ Xuân Sơn và nhà báo Nguyễn Triều không ngờ vụ việc lại xoay sang hướng khác, khi sai phạm bị lờ đi, mà tờ báo thì lại bị quy chụp là “vi phạm Pháp lệnh Bảo mật”, “làm lộ bí mật quốc gia” do văn bản, tài liệu có đóng dấu “Mật”. Trong 3 tháng liền, nhà báo Nguyễn Triều phải làm việc với cơ quan điều tra chỉ để trả lời một câu hỏi: "Ai cung cấp tài liệu?". Và câu trả lời của ông không thay đổi trong 3 tháng, rằng “có ai đó đã gửi tài liệu vào hòm thư của báo”. Rồi các đơn vị chức năng cũng thấy rằng dấu “Mật” của doanh nghiệp không thuộc diện “bảo mật quốc gia” và mọi việc dần lắng xuống. Sau vụ việc chấn động đó, Hànộimới Chủ nhật tiếp tục có nhiều bài điều tra chống tiêu cực, trong đó “đình đám” là sai phạm ở Tổng Công ty Chè Việt Nam. Phóng viên viết bài, ban chuyên môn và báo mệt mỏi vì đối chất, giải trình, song không ai nản lòng vì niềm tin vào sự thật.

Dù biết đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực không đơn giản, thậm chí nguy hiểm, nhưng Tổng Biên tập Hồ Xuân Sơn đã dám dấn thân, cho thấy ông là một đảng viên gương mẫu đi đầu trong thực hiện chủ trương của Đảng. Và không chỉ Hànộimới Chủ nhật, mà trên các số báo xuất bản hằng ngày và ấn phẩm Hànộimới Cuối tuần cũng đăng nhiều bài có tính chiến đấu cao với nạn tham nhũng, tiêu cực lúc đó.

Năm 2008, thực hiện Nghị quyết số 15/2008/ QH12 của Quốc hội, tỉnh Hà Tây sáp nhập vào thành phố Hà Nội, theo đó Báo Hà Tây nhập với Báo Hànộimới. Kể từ đó đến nay, trên các ấn phẩm của Báo Hànộimới tiếp tục có nhiều bài viết về đề tài này, gây được tiếng vang trong bạn đọc, qua đó tiếp tục khẳng định trách nhiệm xã hội của tờ báo Đảng Thủ đô đối với đất nước, với nhân dân.