Bàn giải pháp phát triển nhà ở công nhân khu công nghiệp

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng cho biết, mặc dù nhà nước đã có hàng loạt cơ chế, chính sách phát triển nhà ở cho công nhân lao động tại các khu công nghiệp, song nguồn cung nhà ở xã hội, nhà ở công nhân chưa đáp ứng được nhu cầu. 

Tính đến cuối tháng 9-2021, cả nước đã hoàn thành 266 dự án nhà ở xã hội khu vực đô thị, nhà ở cho công nhân, tương ứng hơn 7,1 triệu mét vuông, đạt khoảng 56,8% so với mục tiêu đề ra trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2020, mặc dù đã gần hết năm 2021.

Hiện việc đầu tư phát triển các khu công nghiệp chưa tính hết các điều kiện về cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội ngoài hàng rào, trong đó có việc xây dựng nhà ở cho người lao động, bảo đảm hoạt động của các khu công nghiệp. Trong khi đó, tỷ lệ lao động nhập cư ở các khu công nghiệp chiếm 50-70%. Vì vậy, nhu cầu về nhà ở của người lao động rất lớn. Mới có khoảng 30% số lao động tại các khu công nghiệp có chỗ ở ổn định, số còn lại phải tự thu xếp, thuê trọ rải rác với điều kiện sống tạm bợ.

Đáng nói là, đại dịch Covid-19 trong lần bùng phát thứ 4 đã tấn công mạnh mẽ vào các vùng kinh tế, thành phố trọng điểm công nghiệp, làm hàng loạt nhà máy phải đóng cửa hoặc hoạt động cầm chừng. Công nhân và gia đình phải rời khỏi các khu công nghiệp để trở về quê, hoặc thực hiện "3 tại chỗ", cho thấy những bất cập trong bảo đảm đời sống công nhân tại khu công nghiệp.

Bàn về nguyên nhân và các giải pháp phát triển nhà ở cho công nhân, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam Trần Ngọc Chính cho rằng, quỹ đất 20% để xây nhà ở xã hội hay nhà lưu trú cho công nhân nhiều nơi không có. Ngoài ra, nhiều khu công nghiệp thiếu hụt các dịch vụ cho người lao động như: Nhà ở, nơi vui chơi giải trí, trường học cho con em công nhân... 

Ông Trần Ngọc Chính nêu ý kiến, cần quy hoạch khu công nghiệp đồng bộ với phát triển đô thị, dịch vụ, phân bố dân cư và nhà ở. Trong quy hoạch khu công nghiệp, khu chế xuất phải bố trí đất làm nhà ở cho công nhân thuê (bảo đảm đáp ứng tối thiểu 50% số lượng công nhân có nhu cầu về nhà ở) và bảo đảm hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội. Bên cạnh đó, nên rà soát, bổ sung, sửa đổi các cơ chế, chính sách về đất đai, vốn, quy hoạch, phát triển hạ tầng..., nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp tham gia vào dự án phát triển nhà ở cho công nhân. Nhà nước cũng cần hỗ trợ tiền sử dụng đất, xây dựng hạ tầng kỹ thuật, tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình xây dựng nhà ở đạt tiêu chuẩn cho công nhân lao động thuê trọ. 

PGS.TS Lưu Đức Hải, Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng (Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam) cho rằng, cần tập trung phát triển các khu công nghiệp thế hệ mới "công nghiệp - đô thị - dịch vụ", trong đó khu công nghiệp là chức năng chính; khu đô thị - dịch vụ là chức năng hỗ trợ, cung cấp các dịch vụ tiện ích xã hội cho khu công nghiệp (có thể bao gồm nhà ở, bệnh viện, trường học, trung tâm nghiên cứu và phát triển...). Mô hình khu công nghiệp thế hệ mới này sẽ giải quyết một cách đồng bộ ba hoạt động cơ bản của con người là sống, làm việc và nghỉ ngơi, giải trí. Khi đó, khu công nghiệp và khu nhà công nhân sẽ là một tổng thể gắn kết chặt chẽ trong cấu trúc phát triển chung của đô thị và nông thôn.