Xin đừng vội vàng, khiên cưỡng

Cần thống nhất nhận thức: Môi trường tổng thể bao quanh quyết định tỷ lệ, cấu trúc hình khối tượng đài, quyết không thể để điều khiên cưỡng lại xảy ra.

Thử điểm qua những dự kiến:

- Tượng đài ở quảng trường chợ Đồng Xuân, trung tâm diễn ra trận giáp lá cà oanh liệt trên từng phản thịt, từng quầy hàng, giữa bộ đội, tự vệ thành Hà Nội và quân địch. Về mặt lịch sử, chính trị… thì đây là vị trí đắc địa, nhưng về yêu cầu không gian đô thị cho tượng đài thì e có nhiều điểm khó chấp nhận. Cứ như hiện nay mà đặt tượng đài vào thì rất dễ bị quên lãng trong chợ búa, bán mua, như đã vấp phải khi quy hoạch không gian tượng đài Quang Trung. Cải tạo không gian mà phải di dời nhiều nhà, nhiều cửa hàng, sẽ là điều không tưởng.

- Đặt ở quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Cửa ngõ vào Liên khu I, lại gắn liền với không gian Hồ Gươm, trung tâm văn hiến của cả nước. Ý nghĩa của tượng đài được nhân lên nhiều lần. Chỗ này rất ý nghĩa, nếu tạo dựng được tuyến phố đi bộ từ quảng trường trước Cục Văn hoá - Thông tin cơ sở (nhà Khai trí Tiến Đức cũ), kéo dài lên Hàng Đào, Hàng Ngang… chợ Đồng Xuân. Tuyến đi bộ ven một phía bờ Hồ Gươm đậm đà văn hoá , kết hợp với thương mại, thủ công nghiệp của trục chính phố cổ. Tuyến phố đi bộ này qua quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Nơi đặt tượng đài có thể tạo dựng môi trường không gian phù hợp và các điểm nhìn có lợi nhất bằng cách tổ chức giao thông nhẹ nhàng phù hợp, có ý nghĩa căn bản đối với việc cảm thụ tượng đài, tạo điều kiện cho việc thấu hiểu nội dung tư tưởng, nâng cao giá trị thẩm mỹ tượng đài.

Tuy nhiên không thể không chú ý giải quyết một số vấn đề cần thiết:

- Dỡ bỏ đài phun nước rồi cứ thế đặt tượng đài vào là giải pháp thiếu thẩm mỹ, phải được nghiên cứu thật chi tiết với nhiều phương án, nhiều giải pháp. Các KTS và nhà điêu khắc phải được nghiên cứu, không loại trừ ý tưởng cho phép chỉnh trang kiến trúc bằng cách tước bỏ những rườm rà xung qanh. Cho phép mở rộng không gian, và để phù hợp với khả năng thực tế, phải phân đợt thực hiện.

Tổ chức lại giao thông quanh hồ, tách hẳn hay phân luồng xe cơ giới, ít nhất là không đi qua phía trước tượng đài, để khỏi cản trở khả năng quan sát tượng đài, dẫn tới làm suy giảm giá trị nghệ thuật tượng đài. Nếu chỉ thay vòi phun nước bằng tượng đài thì thà không làm còn hơn!

Bàn luận ý tưởng tượng đài mà chỉ nói “chay”, thiếu hẳn nghiên cứu kiến trúc tổng thể để làm cơ sở cho các nhà văn hóa suy ngẫm là điều cần chấm dứt.

Xin được dẫn ra ý kiến KTS Nguyễn Thanh Sơn trên tạp chí Xây dựng số Tết (2004) về cuộc thi sáng tạo tượng Lý Công Uẩn đặt tại vườn Chí Linh. “Thật ngạc nhiên khi đến xem khu đất, nơi đặt tượng đài trên mô hình, nếu không được ghi chú tên đường xung quanh, thì nhiều người đã nghĩ tới một khu vực mới, xa thành phố chứ không phải nơi trung tâm Thủ đô Hà Nội. Bao nhiêu cây si, vàng anh, bằng lăng… nhiều năm tuổi đã biến mất, những công trình kiến trúc bao bọc xung quanh không thấy, chỉ trơ trọi với vài ngàn mét vuông sân vườn.Chẳng nhẽ môi trường không gian khu vực chỉ có thế thôi sao! Đành rằng tượng đài là chủ thể trong không gian khu vực, nhưng cảnh quan môi trường xung quanh, phông nền của nó nếu không đề cập thì lúc ngắm nhìn tượng, nó cũng chen vào trong mắt mọi người dù ở góc độ nào… Nó có thể ảnh hưởng tiêu cực tới bố cục, phá vỡ cấu trúc và tỷ lệ của tượng đài”.

Hãy thận trọng!  Kỷ niệm Thăng Long - Hà Nội ngàn tuổi đã là việc trước mắt. Thời gian không còn nhiều. Tượng đài đã làm là phải hoành tráng và phải thực hiện được ý đồ, dù là phân đợt.

Tượng đài có đời sống gấp nhiều lần đời sống con người, môi trường xung quanh có thể thay đổi, nhưng tượng đài không lẽ gì thay đổi. Nó là bất biến trong cái khả biến. Phải lường trước được sự phát triển đô thị trong tương lai. Hãy tranh luận, suy ngẫm về khối hình: bom ba càng dựng đứng hay nằm ngang, cô gái có thể mặc áo dài trong chiến đấu ?… Nhưng quan trọng hơn là phải có những phác thảo quần thể không gian: nhà cửa, giao thông, kích thước ba chiều… Việc có thể làm ngay, việc để ngày mai, năm sau… không tham vọng lớn, tùy sức mình mà định liệu. Nhưng phải có kế hoạch và biết trù tính… Nếu điều kiện hiện tại chưa đủ, ý tưởng chưa chín, xin cứ để lại cho con cháu. Chẳng ai có thể làm hết mọi việc, thế hệ sau, giàu có hơn, thông tuệ hơn, sẽ nối tiếp cha anh.

Xin ngàn lần đừng vội vàng, khiên cưỡng !

HNM