Xin đừng dùng thuốc tùy tiện!

Hậu quả nặng nề…

Khoảng 10 năm trở lại đây, do bị đau khớp gối, nên bà D.T.K. (61 tuổi ở tỉnh Bắc Ninh) thường xuyên phải dùng thuốc tiêm giảm đau và thuốc nam không rõ nguồn gốc do người quen giới thiệu. Trong 1 tháng trở lại đây, thấy cơ thể mệt mỏi, ăn uống kém, sụt giảm 7kg, nên bà K. đã đến khám tại Bệnh viện Bạch Mai. Tại đây, bác sĩ phát hiện bà K. có biểu hiện mắc hội chứng Cushing: Teo cơ tứ chi, béo bụng, dễ xuất huyết, suy vỏ thượng thận…, do lạm dụng thuốc có chứa corticoid để điều trị đau khớp trong thời gian dài.

Bác sĩ Phạm Thị Lưu, Khoa Nội tiết và Đái tháo đường (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, nhóm thuốc corticoid là nhóm thuốc chống viêm, giảm đau mạnh, chống dị ứng, ức chế miễn dịch. Corticoid sẽ có lợi, nếu dùng đúng cách, đúng liều lượng theo chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên, thuốc sẽ phản tác dụng, nếu dùng quá liều và gây ra các biến chứng. Ở nước ta hiện nay, người bệnh có thể dễ dàng mua được nhóm thuốc này, ngay cả khi không có đơn của bác sĩ. “Trung bình một ngày, khoảng 1/3 số bệnh nhân nhập viện tại khoa có tình trạng lạm dụng corticoid. Đây thực sự là một hồi chuông đáng báo động”, bác sĩ Phạm Thị Lưu cảnh báo.

Không chỉ lạm dụng thuốc corticoid, việc tùy tiện sử dụng thuốc kháng sinh cũng diễn ra phổ biến. Theo Bộ Y tế, từ năm 2009 đến nay, số lượng thuốc kháng sinh ở Việt Nam bán ra cộng đồng đã tăng gấp hai lần. Có tới 88% số thuốc kháng sinh được bán tại các thành phố mà không cần kê đơn, ở nông thôn tỷ lệ này lên đến 91%. Hậu quả, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã đưa Việt Nam vào nhóm các nước có tỷ lệ kháng kháng sinh cao trên thế giới.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đào Xuân Thành, Phó Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho biết, tại bệnh viện đang điều trị cho bệnh nhân N.Đ.T. (62 tuổi, ở thành phố Hải Phòng) bị rối loạn tắc nghẽn thông khí phổi và nhiễm trùng vì vi khuẩn đa kháng thuốc. Việc điều trị cho bệnh nhân này vô cùng khó khăn, vì các loại thuốc kháng sinh gần như không có tác dụng... Tương tự, bệnh nhân N.V.A. (71 tuổi, ở tỉnh Ninh Bình) được chuyển từ tuyến dưới đến Khoa Cấp cứu A9 (Bệnh viện Bạch Mai) trong tình trạng nguy kịch do kháng thuốc kháng sinh.

Theo bác sĩ Nguyễn Hữu Quân, Khoa Cấp cứu A9 của bệnh viện, những năm trước, bệnh viện chỉ tiếp nhận một vài bệnh nhân kháng thuốc kháng sinh từ tuyến dưới chuyển đến. Thế nhưng, hiện nay, tại Bệnh viện Bạch Mai, trung bình có khoảng 40%-60% ca chuyển tuyến đều đối mặt với tình trạng kháng thuốc.

Siết chặt việc mua, bán thuốc tự do

Đối với nhóm thuốc corticoid, nhiều nước trên thế giới đã đưa vào danh mục thuốc kê đơn, nhằm kiểm soát tác dụng phụ. Còn ở nước ta, theo bác sĩ Phạm Thị Lưu, Khoa Nội tiết và Đái tháo đường (Bệnh viện Bạch Mai), người bệnh có thể dễ dàng mua được nhóm thuốc này, kể cả khi không có đơn của bác sĩ. Có nhiều trường hợp bệnh nhân tự mua thuốc theo đơn cũ, không đi khám lại hoặc tự ý ra các hiệu thuốc mua thuốc về dùng theo kinh nghiệm truyền miệng, thấy hiệu quả giảm đau, chống viêm tức thì ngay sau khi sử dụng, thì cho rằng đó là thuốc tốt, nên đã dùng thường xuyên. Bên cạnh đó, nhiều bệnh nhân còn tìm đến các loại thuốc đông y, thuốc nam vì nghĩ nó “lành” hơn thuốc tây, dù không biết nguồn gốc, xuất xứ. Các cơ quan chức năng cần vào cuộc mạnh mẽ để siết chặt quản lý việc quảng cáo thuốc trên mạng cũng như việc mua bán thuốc không có đơn.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đào Xuân Thành, Phó Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội khuyến cáo, mỗi người dân phải sử dụng thuốc đúng cách, đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Nếu chỉ hơi ho, sốt, đau…, thì không nên tự ý mua thuốc kháng sinh để điều trị tại nhà. Ngay cả nhân viên y tế cũng phải trang bị cho bản thân kiến thức cần thiết, khi nào thì sử dụng thuốc kháng sinh và dùng thuốc kháng sinh thuộc loại nào. Trên thực tế, không ít bác sĩ muốn sử dụng thuốc kháng sinh mạnh, đắt tiền để trị bệnh nhanh khỏi. Song, bác sĩ không để bệnh nhân phải dùng thuốc kháng sinh mà khỏi bệnh, thì mới là bác sĩ giỏi.

Phó Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) Cao Hưng Thái cho biết, Thanh tra Bộ Y tế và Thanh tra Sở Y tế các địa phương được giao nhiệm vụ tăng cường kiểm tra, xử lý các nhà thuốc vi phạm bán thuốc kháng sinh không theo đơn. Qua kiểm tra cho thấy, những vi phạm thường xảy ra ở các thành phố lớn, như Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh - nơi có nhiều cơ sở kinh doanh thuốc và cung ứng thuốc kháng sinh lớn. Vì vậy, thời gian tới, cơ quan chức năng cần tiếp tục kiểm tra, xử lý các nhà thuốc vi phạm bán thuốc không có đơn của bác sĩ, đồng thời xử lý cả việc lạm dụng kháng sinh trong kê đơn thuốc...