Vương miện lưu đày

Dẫu chưa hoàn thành, cuốn tiểu thuyết này cũng đang là sự chờ đợi của nhiều người. Một khoảng thời gian không dài với bao biến cố của triều Nguyễn suy cùng hai cha con ông vua Thành Thái - Duy Tân đã là khởi phát của bao tác phẩm. Giờ được tái hiện lại qua tiểu thuyết "Vương miện lưu đày" của Mai Thục sẽ đem lại cho độc giả điều gì? Hãy lắng nghe chính tác giả tâm sự.
Tôi có mối quan hệ thân thiện nhiều năm với Giáo sư sinh học Lê Quang Long, là cháu ngoại vua Thành Thái. Mẹ ông là công chúa con vua Thành Thái, chị ruột vua Duy Tân. Cha ông là quan đầu triều, làm đại diện Nam triều tại Hà Nội. Vị giáo sư "con vua cháu chúa" này thường kể với tôi về gia đình mình một thuở "vàng son và u uẩn" bởi tấm lòng yêu nước của ông ngoại và cậu Duy Tân.
Hai cha con, hai ông vua cùng chống lại thực dân Pháp, cùng bị lưu đày suốt ba chục năm đằng đẵng ở đảo Réunion tại châu Phi xa xôi.
Giáo sư Long còn cho tôi đọc nhiều tài liệu trong và ngoài nước viết về cuộc đời hai vua Thành Thái - Duy Tân và những di sản văn hóa cung đình Huế. Vốn say mê con người, văn hóa, phong cảnh Huế và những vấn đề lịch sử triều đại cuối cùng ở Việt Nam nối với thời đại Hồ Chí Minh, tôi bị cuốn hút theo ý kiến của ông Trần Văn Giàu: "Tôi cho rằng, không thời đại nào văn hóa phát triển như thời Nguyễn. Có thể nói, sự phát triển văn hóa dưới thời Nguyễn tương đương với sự thống nhất quốc gia. Sự thống nhất về chính trị thúc đẩy sự phát triển về văn hóa rất nhiều. Đó là thành tích của triều Nguyễn".
Văn hóa dù hiểu theo định nghĩa nào thì vẫn là hình bóng con người, do con người sáng tạo ra. Vì thế, tôi muốn đi tìm những con người còn lưu tiếng thơm trong nền văn hóa triều Nguyễn. Đó là hai cha con, hai vua Thành Thái - Duy Tân, mà học giả Cao Hữu Di đã viết: "Trên thế giới và ngay cả ở nước ta, xưa nay vẫn có những số phận chung gắn liền cuộc đời hai cha con bởi sự nghiệp văn hóa, khoa học, chính trị..." khiến cho muôn đời sau còn lưu tiếng tốt; tuy nhiên tôi vẫn nghĩ không dễ tìm đâu ra được số phận chung nào của hai cha con đã làm xúc động cõi lòng dân tộc, đánh thức lương tri làm người và chủ nghĩa anh hùng quyết không làm nô lệ, giành độc lập tự do cho đất nước, như hai cha con vua Thành Thái - Duy Tân" (Ông vua không nhà - trang 358 sách "Những vấn đề lịch sử triều đại cuối cùng ở Việt Nam" - Tạp chí Xưa và nay - 2002).
Những ý kiến trên, cùng với "Đầy vơi giọt lệ nước sông Hương" gần một trăm năm mưa gió, đã lay động hồn tôi. Nhờ có sự khích lệ và hợp tác chặt chẽ, nghiêm túc của giáo sư Long, tôi đã quyết định viết cuốn sách "Vương miện lưu đày" kể chuyện cuộc đời hai cha con, hai vua Thành Thái - Duy Tân trong cái nền của văn hóa Huế (di sản văn hóa thế giới). Phương pháp kể chuyện của tôi là dựa vào các tài liệu đã thu thập được để viết, hy vọng tái hiện lại hình ảnh hai cha con, hai vua cùng có chung một định mệnh lưu đày. Và như một học giả đã viết: "Định mệnh của một con người có thể giúp ta hiểu được lịch sử của một thời đại, nhưng ngược lại, chỉ lịch sử thời đại người ấy sống mới giúp ta hiểu được định mệnh con người ấy". (Bernard Guénée).
Định mệnh của hai cha con, hai vua Thành Thái - Duy Tân được kết lại bởi lòng ái quốc, tinh thần độc lập, tự cường dân tộc của người Việt Nam (cả dân lẫn vua) từ thời dựng nước đến nay, không bao giờ chịu ách nô lệ.
Đó là tất cả những khát vọng tôi muốn thể hiện trong "Vương miện lưu đày". Mong được sự góp ý của bạn đọc. Xin cảm ơn.
Mai Thục