Trước thềm bầu cử Tổng thống Ecuador: Khủng hoảng an ninh bao trùm

Quốc gia Nam Mỹ này đang phải vật lộn với những bất ổn kinh tế, tội phạm gia tăng và tình trạng mất an ninh trật tự... Hàng loạt ứng cử viên tranh cử Tổng thống hứa hẹn sẽ hồi sinh nền kinh tế và giải quyết tình trạng bạo lực gia tăng trong cuộc bầu cử vào ngày 20-8.

Fernando Villavicencio - một trong những ứng cử viên tổng thống nổi tiếng về lập trường cứng rắn với tội phạm có tổ chức và tham nhũng bị sát hại ngay giữa ban ngày hôm 9-8 phần nào cho thấy làn sóng bạo lực gia tăng ở Ecuador trong những năm qua. Tổng thống Ecuador Guillermo Lasso đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp kéo dài 60 ngày sau vụ sát hại ông Villavicencio. Nhưng chưa đầy một tuần sau, vào ngày 14-8, lãnh đạo đảng Local của Ecuador, ông Pedro Briones, đã bị ám sát tại nhà riêng ở tỉnh Esmeraldas, phía Bắc nước này. Trước đó, hôm 26-7, Augustin Intriago, Thị trưởng Manta, thành phố lớn thứ ba của Ecuador, cũng bị bắn chết chỉ vài tuần sau khi tái đắc cử.

Chính quyền Tổng thống Lasso đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng an ninh bắt nguồn từ hoạt động băng đảng tội phạm phát triển ngày càng mạnh. Các vụ giết người ở Ecuador gia tăng nhanh kể từ năm 2021, khi các báo cáo ghi nhận rằng nhiều nhóm tội phạm Mexico và Colombia đã chuyển hướng hoạt động sang nước này. Hàng ngàn người bị giết ở Ecuador trong khi đất nước này biến thành một trung tâm buôn bán ma túy lớn.

Theo thống kê của Cảnh sát quốc gia chỉ trong 6 tháng đầu năm nay, Ecuador ghi nhận 3.568 người thiệt mạng do bạo lực, hơn nhiều so với con số 2.042 được báo cáo trong cùng kỳ năm 2022. Năm ngoái có tới 4.600 vụ giết người, cao nhất trong lịch sử của đất nước và tăng gấp đôi so với năm 2021.

Nguyên nhân của những cái chết này rất phức tạp. Tuy nhiên, tất cả đều xoay quanh ma túy, đặc biệt là cocaine. Các băng nhóm đang cạnh tranh để giành quyền kiểm soát đường phố, nhà tù và các tuyến đường vận chuyển ma túy đến Thái Bình Dương...

Đáng quan ngại, các vụ ám sát chính trị gia liên tiếp xảy ra trong một thời điểm quan trọng đối với Ecuador - ngay trước thềm cử tri chuẩn bị bầu ra tổng thống mới và 137 thành viên Quốc hội trong cuộc bầu cử dự kiến diễn ra ngày 20-8. Đó là dấu hiệu cho thấy bạo lực nghiêm trọng đã lan sang lĩnh vực chính trị. Năm 2023 được nhận định là năm có mức độ bạo lực chính trị nghiêm trọng nhất trong những năm gần đây, bà Luisa Gonzalez, ứng viên của đảng Phong trào Cách mạng Công dân (RC), cũng là ứng cử viên hàng đầu trong cuộc bầu cử tổng thống cho biết: “Ecuador đang trải qua thời kỳ đẫm máu nhất”.

Trong khi thủ phạm vẫn chưa được xác định trong hầu hết các vụ việc, bạo lực tiếp tục nhắm vào các chính trị gia có liên quan rộng rãi đến tội phạm có tổ chức. Kể từ năm 2022, các cuộc tấn công này tập trung ở các tỉnh ven biển Esmeraldas, Guayas và Manabí, nơi ghi nhận số vụ giết người cao nhất do vị trí chiến lược của khu vực này trên các tuyến đường buôn bán ma túy.

Tuy nhiên, vụ ám sát ông Villavicencio ở thủ đô Quito, nằm ở vùng núi của Ecuador, trái ngược với các khu vực hoạt động của chúng trong những năm gần đây. Điều này cho thấy, ngoài việc kiểm soát các cảng, các nhóm tội phạm đã mở rộng phạm vi hoạt động sang các khu vực khác của đất nước. Các nhà phân tích nhận định, việc nhắm mục tiêu vào ứng cử viên tổng thống là dấu hiệu cho sự đối đầu ngày càng tăng của các nhóm tội phạm ở các cấp thể chế cao hơn.

Trước thực trạng này, các ứng cử viên tổng thống đã coi vấn đề an ninh là một điểm quan trọng trong chiến dịch tranh cử. Ứng cử viên Luisa Gonzalez đã tập trung vào việc củng cố các thể chế nhà nước, các biện pháp phòng chống tội phạm và cải tạo tù nhân làm trọng tâm trong cương lĩnh tranh cử. Trong khi đó, ứng cử viên Otto Sonneholzner đã nhấn mạnh sự cần thiết phải phát triển một lực lượng chuyên trách chống tội phạm có tổ chức. Các ứng cử viên khác như Jan Topic đã ủng hộ chính sách “nắm đấm sắt” lấy cảm hứng từ quốc gia El Salvador.

Rõ ràng, dù ai chiến thắng trong cuộc bầu cử vào ngày 20-8 thì chính phủ tiếp theo cũng sẽ phải đối mặt với những thách thức an ninh nghiêm trọng. Tình trạng mất an ninh là một chủ đề được tranh luận sôi nổi trong quá trình tranh cử và vẫn là ưu tiên trong chương trình nghị sự của người kế nhiệm Tổng thống Lasso. Do đó, chính sách an ninh của chính phủ mới sẽ có ý nghĩa quyết định đối với tương lai của Ecuador.