Tránh bất bình đẳng giữa người nộp thuế

Theo quy định của Luật thuế sửa đổi, dự kiến hơn 2 triệu người đang nộp thuế thu nhập từ tiền lương tiền công, từ kinh doanh ở bậc 1, bậc 2 sẽ không thuộc đối tượng nộp thuế, người nộp thuế (NNT) ở bậc 3, bậc 4 cũng được giảm số thuế nộp đáng kể.

Trao đổi với PV Báo Hànộimới về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho rằng, để thực thi hiệu quả Luật Thuế TNCN phải có hệ thống văn bản hướng dẫn rõ ràng, minh bạch, tránh bất bình đẳng giữa người nộp thuế và gây thất thu cho NSNN.

- Luật Thuế TNCN với nhiều sửa đổi theo hướng có lợi cho NNT sắp có hiệu lực. Từng là thành viên trong ban soạn thảo Luật Thuế TNCN, bà có nhận định gì khi luật được thực thi?

- Khi luật thuế sửa đổi có hiệu lực, NNT mong chờ sự rõ ràng, minh bạch khi xác định các khoản thu nhập chịu thuế, không chịu thuế, miễn thuế như thu nhập từ tiền lương, tiền công, các khoản phụ cấp, trợ cấp và khoản sinh hoạt phí mà người lao động nhận được, trừ một số khoản được miễn trừ không tính vào thu nhập chịu thuế theo quy định. Do vậy, Bộ Tài chính cần có thông tư hướng dẫn thật cụ thể cách xác định các khoản thu nhập chịu thuế TNCN cũng như những khoản được miễn thuế để NNT, cơ quan thuế cùng hiểu thống nhất. Bởi, trên thực tế các khoản lợi ích mà người nộp thuế nhận được từ cơ quan chi trả thu nhập rất đa dạng: Tiền thuê nhà ở, tiền học cho con, nghỉ mát, tham quan, xe đưa đón... Nếu đưa vào tất cả các khoản lợi ích vật chất thì khó có thể quản lý thu đầy đủ.

Hiện nay, thuế TNCN từ tiền lương, tiền công được kê khai tạm nộp theo tháng, quyết toán theo năm. Những tháng đầu năm, người lao động thường nhận được tiền thưởng Tết, lễ, năm có thu nhập cao phải nộp thuế ngay, trong khi đó tính thu nhập bình quân tháng thì thu nhập lại chưa đến mức nộp thuế TNCN. Nhưng, việc hoàn thuế được thực hiện vào cuối quý I năm sau, dẫn đến bị chiếm dụng tiền thuế, đôi khi gây phản ứng tiêu cực... Theo tôi, đối với trường hợp cá nhân tự nộp thuế, việc quyết toán cần đơn giản hóa thủ tục nộp, quyết toán và hoàn thuế.

- Luật Thuế TNCN hiện hành vẫn còn nhiều kẽ hở trong việc xác định số lượng đối tượng được giảm trừ gia cảnh đã dẫn tới tình trạng lách luật, trốn thuế. Ý kiến của bà về vấn đề này?

- Luật Thuế TNCN không hạn chế số lượng người phụ thuộc và hiện chỉ mới cấp mã số thuế cho NNT nên việc đối soát, xác định đối tượng giảm trừ gia cảnh còn phụ thuộc vào ý thức tự giác của NNT. Điều này dẫn đến việc có thể kê khai trùng đối tượng phụ thuộc. Bên cạnh đó, thuế TNCN chủ yếu thực hiện biện pháp khấu trừ tại nguồn: Cơ quan chi trả thu nhập khấu trừ thuế trước khi chi trả thu nhập đối với nhiều khoản thu nhập chịu thuế như thu nhập tiền lương, tiền công, chứng khoán, đầu tư vốn... Tuy nhiên, việc kiểm soát khấu trừ thuế chưa chặt chẽ cùng với việc chi tiêu tiền mặt khá phổ biến nên dẫn đến tình trạng chưa bình đẳng trong thu thuế TNCN. Đơn cử, cá nhân làm việc tại cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị hành chính sự nghiệp, DN, văn phòng đại diện... cơ quan chi trả thực hiện khấu trừ thuế tương đối đầy đủ, nghiêm túc. Ngược lại cá nhân hành nghề có thu nhập vãng lai nhiều nơi, như bán hàng đa cấp, bán hàng qua mạng, ca sỹ, nghệ sỹ, người mẫu... thì chưa kiểm soát được thu nhập dẫn đến bất bình đẳng về nghĩa vụ thuế.

- Tại nhiều quốc gia trên thế giới việc thực hiện nghĩa vụ thuế TNCN diễn ra nghiêm túc, người đóng góp cao vào ngân sách luôn được hưởng ưu đãi khi tham gia hoạt động cộng đồng. Theo bà, Nhà nước cần có chính sách gì để vinh danh NNT cũng như xử lý nghiêm sai phạm?

- Ở một số nước như Thụy Điển, khi sinh ra, cơ quan thuế đã cấp mã số công dân và mã số này đi theo công dân đó trong mọi hoạt động từ bé đến lớn. Tại Việt Nam, việc cấp mã số này chưa thực hiện được, vì vậy tới đây cần cấp mã số thuế cho cả người có thu nhập chịu thuế và người phụ thuộc. Như vậy, mỗi người phụ thuộc chỉ khai giảm trừ gia cảnh một lần. Nếu một người bố có 10 người con, thì chỉ 1 người con được khai.

Tại Việt Nam, một trong những mục tiêu quan trọng khi ban hành Luật Thuế TNCN là tăng cường kiểm soát, phân phối thu nhập khuyến khích làm giàu chính đáng với tuân thủ pháp luật. Cá nhân có thu nhập cao, kinh doanh giỏi, nộp thuế đầy đủ sẽ được tôn vinh, những cá nhân không tuân thủ nghĩa vụ thuế cần được xử lý nghiêm minh. Ngoài hành lang pháp lý của Luật Thuế TNCN, Luật Quản lý thuế cần có thêm quy định pháp lý về đối soát với mức chi tiêu, tiêu dùng với nguồn thu nhập chịu thuế tương ứng và chứng minh thu nhập hợp pháp như xác định nguồn chi tiêu về đầu tư kinh doanh, mua sắm bất động sản, tài sản, hàng tiêu dùng xa xỉ với thu nhập khai thuế... Làm như vậy, việc thực thi luật thuế TNCN mới có thể công bằng, tránh gây bất bình đẳng giữa những đối tượng nộp thuế.

- Xin cảm ơn bà.