“Tình và rác” - những suy tưởng thú vị giữa hư và thực

(HNMO)- Với lối kể chuyện đan xen nhiều tình tiết, nhiều nhân vật trong những địa điểm và thời gian hoàn toàn khác nhau, tiểu thuyết “Tình và rác” của nhà văn Séc - Ivan Klíma đã cuốn hút người đọc khắp nơi trên thế giới không phải bởi những gì ly kỳ, bí ẩn hay mạo hiểm giữa sự sống với cái chết mà bởi mạch suy tưởng lẫn lộn giữa thực và hư, giữa những gì đang xảy ra với những gì đã xảy ra, giữa những con người có thực này với những con người đó như ở hoàn cảnh không có thực khác.

Trong “Tình và rác” nhân vật tôi sống giữa sự ràng buộc của hôn nhân với người vợ, Lída cùng hai đứa con và những ngọt ngào, say đắm, đồng điệu với người tình, nữ điêu khắc Daria. Và trong nghề nghiệp, ngày ngày anh ta phải đi dọn rác, thứ rác rưởi được thải ra từ cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của con người. Anh ta còn thấy một thứ rác khác, nó vô hình mà có sức mạnh khủng khiếp: “Rác giống như cái chết”.

Nhân vật chính - xưng “tôi” - một nhà văn say mê Kafka từ chối chức giảng viên một trường đại học ở Mỹ và trở về quê hương, thành phố Praha, Cộng hòa Séc mảnh đất mà anh ta rất đỗi tự hào và chọn nghề quét rác. Anh ta nghĩ rằng nhờ nó anh ta sẽ cảm nhận được một cách bất ngờ hơn về cái thế giới này. Anh ta hòa nhập rất nhanh vào công việc và những “đồng nghiệp” của mình. Những quan sát về cuộc sống xung quanh dưới con mắt của một người bình thường, cuộc gặp gỡ với những người lao động nghèo khổ sống bằng nghề quét rác cùng những hồi tưởng về thời thơ ấu bên cạnh người cha, những suy nghĩ về văn chương, về sáng tác của Kafka và sứ mệnh của nó trước cuộc đời. Tất cả đan cài trong mạch truyện chính là cuộc sống gia đình và câu chuyện ngoại tình dường như không có kết thúc của nhân vật chính.

Chủ đề xuyên suốt tác phẩm là câu chuyện ngoại tình của một nhân vật có chút gì đó giống với những gì đã từng xảy ra trong cuộc đời Ivan Klíma dù chính ông khẳng định đây hoàn toàn là sản phẩm của sự hư cấu. Thế nhưng sau khi đã đọc toàn bộ cuốn truyện, một câu hỏi được nhiều người đọc đưa ra là liệu với cách nghĩ của nhân vật chính như thế thì câu chuyện đó có phải là sự thực không? Hay nhân vật của I. Klíma chỉ kể ra để người ta phải suy ngẫm, kể ra để người ta có thể chắp nối được tất cả những gì không có thực và để chính anh ta gột rửa hết những gì là tội lỗi?

Có thể nói điều được tác giả ngợi ca nhiều nhất trong tác phẩm này chính là văn học. Nhân vật của I. Klíma đã từng nghĩ: “Đó cũng là lúc mà tôi nhận ra sức mạnh thật kỳ lạ của văn học và của trí tưởng tượng con người nói chung: Nó có thể làm cho người chết sống lại và làm cho sự sống vĩnh hằng. Tôi bị khuất phục hoàn toàn bởi sự kỳ diệu của phép màu này…” hay “và tôi cũng thấy thật ngạc nhiên rằng văn học không chỉ làm người đã chết sống lại mà còn đoán được những tính cách của cả những người chưa từng được sinh ra”. Có lẽ chính điều này lý giải vì sao ông đã nghiệt ngã đến vậy khi đưa vào tác phẩm những mảnh đời với những uẩn khúc ngang trái mà ông không muốn hay cố tình không muốn tìm ra lời giải, tìm ra một thứ gì đó tốt đẹp hơn cho họ - cho dù có thể bản thân ông cũng đã muốn như thế. Trong cuộc chiến với những loại rác rưởi đã đột ngột tấn công vào cuộc sống của mỗi người hàng ngày, theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, nó đã nhấn chìm chúng ta giống như cái chết, và đôi khi thật khó có thể tách bạch rạch ròi giữa hai thứ ấy.” Rác và quét rác đâu còn đơn thuần là công việc bình thường nữa, nó đã mang ý nghĩa hoàn toàn khác.