Tiến sĩ, kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam:Miễn giấy phép xây dựng, đột phá nhưng cần thận trọng!

Trao đổi cùng Báo Hànộimới, Tiến sĩ, kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam khẳng định, đây là bước đột phá nhưng cũng là vấn đề phức tạp, cần phải nhìn nhận cụ thể để lựa chọn phương pháp thực hiện thích hợp và chú trọng công tác tuyên truyền...

- Trong hoạt động xây dựng hiện nay, giấy phép xây dựng đang là vấn đề còn phát sinh vướng mắc, tồn tại. Vậy ông đánh giá ra sao nếu giấy phép này được bãi bỏ?

- Thực hiện theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính lĩnh vực xây dựng, Bộ Xây dựng đang rà soát, đơn giản hóa, bãi bỏ nhiều thủ tục và tạo điều kiện tối đa cho người dân và doanh nghiệp, địa phương. Trước mắt, đối với khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 được phê duyệt, người dân có thể được miễn cấp phép xây dựng.

Cần khẳng định, đây là một chủ trương đột phá và mạnh dạn. Tuy nhiên, để có thể cắt giảm, tiến tới bãi bỏ, giấy phép xây dựng phải được nhìn nhận tổng thể và cần quan tâm đến việc phát triển theo từng giai đoạn và từng căn cứ để thực hiện quy hoạch.

Giấy phép xây dựng là một văn bản pháp lý do cơ quan nhà nước cấp cho chủ đầu tư để xây dựng mới, cải tạo hoặc di dời công trình. Với nhiều chức năng đa dạng, đây là một công cụ để quản lý hoạt động xây dựng, đồng thời cũng là định hướng để phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Luật Xây dựng đã quy định 10 trường hợp không cần phải cấp giấy phép xây dựng, như: Công trình bí mật của Nhà nước; công trình an ninh quốc phòng; công trình phòng chống thiên tai; công trình có vốn đầu tư của Nhà nước đã được Trung ương có quyết định đầu tư; các công trình xây dựng tạm thời; nhà ở riêng lẻ ở cả nông thôn và đô thị mà dưới 7 tầng tại khu vực đã có quy hoạch chi tiết và thiết kế đô thị… Vậy Bộ Xây dựng cần tiếp tục thông tin rõ việc bỏ giấy phép xây dựng là mở rộng các trường hợp không cấp giấy phép xây dựng hay là hoàn toàn bỏ giấy phép xây dựng.

- Người dân tại một số khu vực được miễn cấp phép, tức là được giao toàn quyền trong hoạt động xây dựng công trình mới, cần lưu ý điều gì, thưa ông?

- Chủ đầu tư và người dân cần phải thống nhất nhận thức rằng, các công trình xây dựng mới có liên quan đến yếu tố thiết kế, kiến trúc nên cũng là sản phẩm của nghệ thuật sáng tạo; đồng thời phải ứng dụng khoa học kỹ thuật mới nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân và xã hội. Như vậy, nếu chỉ lấy người dân làm chủ thể thôi thì vẫn chưa đủ, bởi phải đáp ứng yêu cầu của xã hội nữa. Nói cách khác, tất cả những công trình xây dựng hiện nay là công trình vật thể và đồng thời cũng mang giá trị văn hóa phi vật thể.

Do đó, cần đặt câu hỏi, nếu chúng ta giao quyền cho toàn dân thì có đáp ứng được các yêu cầu về xây dựng hay không? Bởi vì các công trình xây dựng - kiến trúc không chỉ nhằm phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội mà còn mang giá trị văn hóa, thẩm mỹ, là cảnh quan chung của đô thị, nhất là những đô thị có chiều dài lịch sử, có bối cảnh phát triển đặc thù như Hà Nội.

Một vấn đề quan trọng chúng ta cần phải nhận thức nữa là các công trình xây dựng mới, kể cả ở mặt phố hay không mặt phố, cũng thể hiện tính văn hóa của cộng đồng. Trong quy hoạch được chia ra quy hoạch chi tiết, quy hoạch phân khu, phần lớn chỉ tiêu chỉ mang tính kỹ thuật như chiều cao, mật độ xây dựng, khoảng cách… Các yếu tố về thẩm mỹ chưa được đề cập rõ ràng, sẽ phát sinh không ít vấn đề.

Luật Xây dựng có quy định, xây dựng mới phục vụ mục tiêu của chủ đầu tư nhưng không được ảnh hưởng đến lợi ích chung của xã hội và của khu vực lân cận. Luật Kiến trúc cũng đặt ra yêu cầu công trình xây dựng mới phải gắn với tổng thể không gian của khu vực về thẩm mỹ và kinh tế - xã hội. Đó là những điều cần lưu ý khi tiến tới bỏ giấy phép xây dựng.

- Bỏ cấp phép xây dựng là bước đột phá trong cắt giảm thủ tục hành chính về xây dựng, nhưng trên thực tế sẽ gặp khó khăn bởi tình trạng thiếu thiết kế đô thị hiện nay. Với Hà Nội, vấn đề này sẽ phải giải quyết như thế nào, thưa ông?

- Thực trạng chưa đủ thiết kế đô thị sẽ là cản trở lớn. Có thể lấy ví dụ ở Hà Nội hiện có hơn 1.000 tuyến phố đã có đủ thiết kế đô thị. Các quy hoạch cũng chỉ quy định mật độ, chiều cao xây dựng trong ngưỡng nhất định, như không quá 5, 7 hoặc 9 tầng. Khi thực hiện, nếu không có quy định cụ thể sẽ dễ tạo ra không gian hỗn loạn, không đúng với mục tiêu đặt ra là tạo tính tổng thể cho khu vực.

Hà Nội là một đô thị đặc thù, đô thị lịch sử. Việc công trình xây dựng mới phù hợp với yêu cầu mới như thế nào, phải có cơ quan quản lý tạo ra một tổng thể. Khi thực hiện mở rộng các trường hợp không phải cấp phép xây dựng, cần phải có hướng dẫn, phân chia các vị trí cụ thể, ví dụ như khu phố cổ, phố cũ, khu Hồ Gươm, khu vực nông thôn, khu đô thị vệ tinh…

Sau khi hai đồ án quy hoạch lớn của Hà Nội được phê duyệt vào tháng 12-2024, nhiệm vụ Hà Nội đặt ra là triển khai tiếp hơn 240 đồ án quy hoạch và thiết kế đô thị. Như vậy, thành phố phải có đủ số đồ án này mới hoàn thiện cơ sở pháp lý để người dân đô thị lấy làm căn cứ xây dựng không cần có giấy phép.

Trước tính phức tạp của vấn đề, chúng ta cần phải nhìn nhận cụ thể để lựa chọn giai đoạn thực hiện thích hợp và nâng tầm công tác tuyên truyền, giáo dục phục vụ yêu cầu thẩm mỹ chung.

- Trân trọng cảm ơn ông!