Thúc đẩy kinh tế làng nghề

Đặc biệt, một số làng nghề đạt doanh số rất cao như làng gốm sứ Bát Tràng đạt gần 300 tỷ đồng/năm; làng nghề La Phù (huyện Hoài Đức) chuyên dệt kim và làm bánh mứt kẹo đạt 600 tỷ đồng/năm; làng nghề mộc Vạn Điểm (huyện Thường Tín) đạt trên 100 tỷ đồng...

Sản xuất đồ gốm sứ tại làng nghề Bát Tràng.Ảnh: Phương An

Khu vực ngoại thành Hà Nội hiện có hơn 1.300 làng nghề với hàng chục nhóm ngành nghề đang có hướng phát triển mạnh như gốm sứ, dệt may, da giày, điêu khắc, khảm trai, thêu ren, sơn mài, mây tre đan, dát vàng bạc, đúc đồng, chế biến nông sản thực phẩm... Hiện nay, các làng nghề của Hà Nội đã thu hút được gần 1 triệu lao động tham gia sản xuất, chiếm hơn 64% tổng số lao động trong độ tuổi của khu vực ngoại thành và chiếm hơn 42% tổng số lao động sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp toàn TP. Do vậy giữa các HTX nông nghiệp và các hộ sản xuất nghề có mối quan hệ mật thiết, phần lớn các hộ là xã viên HTX, giữa HTX và các xã viên có chung mục tiêu sản phẩm, các hộ có thể gia công nguyên liệu hoặc chi tiết sản phẩm cho HTX.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động liên kết sản xuất và kinh doanh, cần nhìn rõ thế mạnh, đặc thù khác biệt giữa HTX và DN trong làng nghề, trên cơ sở đó có sự liên kết, hợp tác sản xuất, kinh doanh phù hợp để tạo ra nhiều sản phẩm có chất lượng cao. Sự phân công hợp lý có thể dựa trên các tiêu chí: HTX là đầu mối được Nhà nước hỗ trợ về khoa học công nghệ và đào tạo, là nơi phổ biến và nghiên cứu cải tiến chất lượng sản phẩm, giúp các DN, hộ xã viên áp dụng vào sản xuất; HTX cũng là nơi cung ứng dịch vụ nguồn nguyên liệu và dịch vụ đầu ra cho các DN và hộ sản xuất trong làng nghề. DN và các hộ trong làng nghề là nơi sản xuất ra sản phẩm mới, mẫu chào hàng theo yêu cầu của người tiêu dùng.

Theo điều tra của Hiệp hội Làng nghề Hà Nội, việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm tiêu biểu của DN và làng nghề hiện nay rất yếu. Nhiều sản phẩm thủ công mỹ nghệ mang tính mỹ thuật cao thể hiện bản sắc dân tộc không được khách hàng biết đến. Nhiều sản phẩm đẹp, được sáng tạo công phu nhưng do không có thương hiệu nên đã mất bản quyền. Do đó rất cần hợp tác giữa các DN làng nghề để xây dựng thương hiệu, phát huy khả năng cạnh tranh của sản phẩm. Theo ông Nguyễn Văn Hùng, Chủ nhiệm HTX Lụa Vạn Phúc, mặc dù lụa Vạn Phúc nổi tiếng khắp nơi nhưng có tới 70% sản lượng lụa tiêu thụ thị trường nội địa, chỉ có 30% được bán cho khách du lịch và xuất khẩu. Nguyên nhân là do người dân tại làng nghề chưa được trang bị kiến thức về tiếp thị nên hiệu quả khai thác du lịch chưa cao, chưa có đội ngũ hướng dẫn viên du lịch tại địa phương mà đều phải thông qua các công ty du lịch và lữ hành. Mặc dù từ năm 2008, làng nghề đã đăng ký với Cục Sở hữu trí tuệ sản phẩm lụa Vạn Phúc mang tên "Lụa Hà Đông", nhưng hiện nay, ngay tại làng lụa không ít người vì lợi ích cá nhân có thể "bán rẻ" thương hiệu của làng nghề. Khi giá nguyên liệu lên quá cao (ví dụ năm 2009 tơ có giá 450.000 đồng/kg, hiện là 1,1 triệu đồng/kg), một số hộ còn lạm dụng thương hiệu để trà trộn hàng giả, kém chất lượng bán cho khách. Tình trạng trên làm cho việc xây dựng thương hiệu đã khó lại càng thêm khó và bản thân thương hiệu cũng chưa có được vị trí xứng đáng trên thị trường.

Theo anh Nguyễn Văn Quang, chủ cơ sở giày da cao cấp Phú Yên: Muốn bảo tồn và phát triển làng nghề thì HTX - hiệp hội làng nghề cần tạo cầu nối cho các DN vừa và nhỏ ở các làng nghề có điều kiện tham gia các hội chợ, hội thảo; mở rộng thị trường. Hiện nay nhiều loại sản phẩm cung không đủ cầu nhưng vẫn khó tiêu thụ vì chưa có thương hiệu hoặc DN, nghệ nhân không có điều kiện để toàn tâm, toàn ý đầu tư cho sáng tạo nghệ thuật. Để thực hiện liên kết HTX và DN làng nghề, trước hết cần khắc phục tư duy làm ăn nhỏ lẻ, chộp giật; đồng thời có sự cảm thông chia sẻ, gắn bó hợp tác, bảo đảm chữ tín trong kinh doanh để nâng cao sức cạnh tranh của mỗi sản phẩm. Chính sự liên kết hợp tác chặt chẽ giữa các HTX và các DN sẽ góp phần bảo tồn và phát triển làng nghề, đẩy mạnh xúc tiến thương mại ngành hàng.