Tháo gỡ vướng mắc để chính quyền hai cấp bứt tốc trong khoa học công nghệ và chuyển đổi số

Nhiều kết quả tích cực từ thực tiễn triển khai

Ngày 4-9, tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Hồ Hồng Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, trong thời gian từ ngày 12 đến 29-8-2025, 12 đoàn công tác của Bộ đã tới làm việc trực tiếp tại trung tâm phục vụ hành chính công cấp tỉnh, một số xã, phường và đặc khu để khảo sát thực tiễn.

Kết quả cho thấy, nhiều địa phương đã có bước tiến đáng ghi nhận. Hầu hết các tỉnh, thành phố đã hoàn tất kết nối mạng truyền số liệu chuyên dùng đến cấp xã, cơ bản trang bị máy tính, máy scan, thiết bị số hóa cho cán bộ tại bộ phận một cửa. Phần mềm một cửa điện tử đã được đồng bộ, tích hợp với Cổng Dịch vụ công quốc gia; hệ thống quản lý văn bản, điều hành vận hành ổn định. Nhiều tỉnh còn xây dựng trung tâm dữ liệu tập trung, áp dụng điện toán đám mây, số hóa trên 90% hồ sơ hành chính.

Trong triển khai nhiệm vụ chuyên ngành, nhiều địa phương đã thực hiện hiệu quả các thủ tục thuộc lĩnh vực tiêu chuẩn đo lường chất lượng, sở hữu trí tuệ, an toàn bức xạ hạt nhân. Tỷ lệ giải quyết hồ sơ đúng hạn đạt trên 97%. Một số tỉnh, thành phố đã tổ chức lớp tập huấn kiểm định thiết bị đo, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, khuyến khích nông sản địa phương đăng ký sở hữu trí tuệ. Với lĩnh vực an toàn bức xạ, nhiều địa phương đã kiểm soát chặt chẽ liều lượng phát xạ tại các cơ sở y tế.

Công tác nhân lực cũng có chuyển biến. Các tỉnh, thành phố đã tổ chức tập huấn cho cán bộ cấp huyện, xã về quản lý khoa học, công nghệ và kỹ năng chuyển đổi số, hướng dẫn sử dụng phần mềm dịch vụ công, số hóa hồ sơ. Một số địa phương ban hành kế hoạch đào tạo dài hạn về nhân lực công nghệ thông tin và khoa học công nghệ, gắn với chương trình chuyển đổi số của địa phương.

Những vướng mắc cần tháo gỡ kịp thời

Cũng theo ông Hồ Hồng Hải, bên cạnh kết quả tích cực, báo cáo tổng kết cũng chỉ rõ nhiều khó khăn tồn tại. Về hạ tầng kỹ thuật, nhiều xã, phường sau sáp nhập thiếu máy tính, máy in, thiết bị phục vụ công việc; phần lớn được tái sử dụng, chất lượng hạn chế. Việc kết nối dữ liệu từ Cổng Dịch vụ công quốc gia về hệ thống của tỉnh chưa đồng bộ, nhiều trường dữ liệu thiếu, gây mất thời gian cho người dân và doanh nghiệp. Một số phần mềm chuyên dụng chưa tích hợp, buộc cán bộ phải nhập liệu nhiều lần. Nhiều nơi còn gặp tình trạng lõm sóng, trắng sóng, hệ thống thanh toán trực tuyến chưa ổn định.

Về nhân lực, hầu hết địa phương thiếu cán bộ công nghệ thông tin và chuyển đổi số, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa. Có nơi bố trí cán bộ không đúng chuyên môn, dẫn đến khó khăn trong xử lý hồ sơ điện tử. Các lĩnh vực chuyên ngành như viễn thông, tần số vô tuyến điện, sở hữu trí tuệ, đo lường… đòi hỏi trình độ cao, nhưng cán bộ chưa được đào tạo đầy đủ nên lúng túng khi thực hiện. Nhiều nhiệm vụ mới theo Nghị định số 132/2025/NĐ-CP, như quản lý chất lượng hàng hóa, đo lường, còn quá khó cho cấp xã khi thiếu cả nhân lực lẫn hạ tầng. Sau khi triển khai mô hình hai cấp, khối lượng công việc tăng mạnh trong khi nhiều công chức nghỉ việc mà chưa được bổ sung, khiến thủ tục hành chính bị tồn đọng.

Một số khó khăn khác cũng được nêu ra, như việc thay đổi phạm vi bảo hộ nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, gây vướng mắc trong xác định chủ sở hữu mới. Ngoài ra, do chưa có hướng dẫn cụ thể về xây dựng dự toán ngân sách cho nhiệm vụ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại cấp xã, nhiều địa phương lúng túng khi sử dụng nguồn kinh phí sự nghiệp khoa học công nghệ.

Hướng đi cho thời gian tới

Từ thực tiễn khảo sát, Bộ Khoa học và Công nghệ đã đưa ra nhiều kiến nghị, giải pháp. Bộ sẽ tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật còn bất cập, bảo đảm hành lang pháp lý rõ ràng, thống nhất cho mô hình chính quyền hai cấp. Đồng thời, tăng cường hướng dẫn, tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng về công nghệ thông tin, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ địa phương.

Bộ cũng kiến nghị Chính phủ có cơ chế hỗ trợ ngân sách mục tiêu hoặc đưa vào chương trình đầu tư công trung hạn để bảo đảm nguồn lực triển khai. Các tỉnh miền núi, vùng sâu cần được ưu tiên đào tạo nhân lực, trang bị thiết bị công nghệ thông tin, phát triển hạ tầng mạng truyền số liệu chuyên dùng. Ngoài ra, cần hoàn thiện cơ chế cho phép chứng thực hồ sơ ở cấp xã, tiếp nhận hồ sơ phi địa giới hành chính, tạo thuận lợi hơn cho người dân và doanh nghiệp.

Một nhiệm vụ quan trọng khác là đẩy nhanh kết nối, tích hợp đồng bộ dữ liệu giữa các hệ thống của các bộ, ngành với hệ thống giải quyết thủ tục hành chính địa phương; phát triển dịch vụ công trực tuyến toàn trình, cung cấp dịch vụ số cá nhân hóa dựa trên dữ liệu. Bộ Khoa học và Công nghệ cũng sẽ duy trì Tổ thường trực và các nhóm tương tác trực tuyến 24/7 để kịp thời tiếp nhận, giải đáp đề xuất, kiến nghị từ các địa phương.

Việc triển khai 12 đoàn công tác trong tháng 8-2025 cho thấy quyết tâm lớn của Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc đồng hành cùng địa phương, tháo gỡ khó khăn để mô hình chính quyền hai cấp thực sự đi vào thực chất, phục vụ tốt nhất người dân, doanh nghiệp trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây là bước đi quan trọng để tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới.