Thăm "thế giới" của những danh nhân nước Nga

Tọa lạc trên một quả đồi nhìn ra sông Moscow, nghĩa trang Novodevichy đã trở thành "mái nhà chung" của rất nhiều tên tuổi lớn, thu hút một lượng lớn du khách đến viếng thăm.

Bước qua cánh công xanh và dãy tường gạch đỏ cao hơn 4m, bạn sẽ có cảm giác như đang lạc bước trong công viên cây xanh đích thực, không khí trong lành, tươi mát. Bây giờ đang là mùa thu, khắp nơi bao phủ một màu vàng của lá phong hòa quyện cùng sắc xanh của cỏ cây hoa lá.

Hòa vào dòng người đến thăm nghĩa trang, tôi thong thả tản bộ khám phá các đài tưởng niệm được điêu khắc công phu bên những ngôi mộ khang trang. Mỗi tấm bia mộ đều có một phong cách khác nhau. Hầu như chúng đều là những kiệt tác về nghệ thuật, mà người nằm dưới đó sẽ thỏa nguyện vì người đời biết đến mình qua những dấu ấn cá nhân, qua những công việc cụ thể mà họ đã cống hiến lúc sinh thời. Đấy cũng là biểu hiện lòng biết ơn và tri ân với người ra đi.

Nhà văn Anton Chekhov (1860-1904) là cư dân nổi tiếng đầu tiên tại đây. Bia mộ của ông hình tháp nhọn, được quây chung quanh bởi hàng rào sắt uốn hoa văn trang trí, là tác phẩm của kiến trúc sư nổi tiếng Fyodor Shekhtel. Tuy chỉ sống 44 năm trên cõi đời nhưng những tác phẩm của ông thì bất tử.

Tại Novodevichy, nổi tiếng nhất có lẽ là ngôi mộ của lãnh tụ Nikita Khrushchev (1894-1971). Ngôi mộ nằm ngay bên tay phải lối vào với đài tượng niệm là các khối màu đen - trắng tương phản quanh bức tượng bán thân của ông.

Nhìn vào đó ta có thể biết được những cảm xúc lẫn lộn mà người dân Nga dành vị lãnh tụ duy nhất thời Xô viết không an táng tại Quảng trường Đỏ. Dưới thời "trị vì" của ông, nước Nga Xô viết bước vào một giai đoạn phát triển mới với những thành tựu rực rỡ trong văn hóa và khoa học vũ trụ...

Phần mộ của Tổng thống Boris Yeltsin (1931-2007) nằm ở ngay trung tâm của nghĩa trang, có hình dáng quốc kỳ Nga, được cách điệu hình vòm, bằng đá quý với 3 màu xanh, trắng, đỏ. Được xem là một nhân vật đầy tranh cãi trong lịch sử Nga hiện đại, dù có lúc bị căm ghét, bị cười chê nhưng người Nga đều nhất trí rằng, Boris Yeltsin là người đã khai sinh ra thời kỳ mới cho nước Nga.

Chậm rãi từng bước chân xuyên qua các dãy mộ thẳng tắp với lòng tri ân sâu sắc những người lính đã hy sinh trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, tôi dừng trước ngôi mộ của phát thanh viên Yuri Levitan (1914-1981). Ngày phát xít Đức tấn công Liên Xô (6-1941), chính Yuri đã đọc bản thông báo quan trọng về cuộc chiến trên đài phát thanh.

Suốt trong thời gian chiến tranh, ông đọc các bản tin về tình hình chiến sự trên các mặt trận với giọng hùng hồn, có sức truyền cảm mạnh mẽ động viên binh lính, thách thức kẻ thù. Nếu nguyên soái Konstantin Rokossovsky coi giọng đọc của ông có sức mạnh bằng một sư đoàn thì Hitler coi ông là kẻ thù số 1, thề vào được Moscow việc đầu tiên là phải cắt lưỡi ông...

Còn rất nhiều những câu chuyện xúc động về những bậc kỳ tài ở đây. Xung quanh tôi là du khách đủ màu da. Ai cũng muốn đến thăm nơi yên nghỉ của những con người đã góp quần quan trọng đưa Liên bang Xô viết trước đây và nước Nga ngày nay bước vào hàng siêu cường.

Với tôi, đến Novodevichy còn là để thỏa ước nguyện “gặp gỡ” với tác giả của những áng văn thơ mà tôi từng thổn thức. Dù đã chuẩn bị tinh thần nhưng tôi vẫn không tránh khỏi xúc động khi đứng trước phần mộ của tác giả “Thép đã tôi thế đấy”. Cuộc đời nhà văn Nikolai Ostrovsky (1904-1936) là biểu tượng của niềm tin và nghị lực vượt lên số phận.

Bức phù điêu tạc gương mặt và hình dáng ông đúng như tôi hình dung. Nhà văn, với ánh mắt sáng, gương mặt kiên định, ngồi nghiêng, bên cạnh là cây bút, cuốn sách và chiếc mũ Hồng quân... Bao thế hệ tuổi trẻ Nga đã đến cúi đầu trước anh linh nhà văn, để biết về một thời đã qua, để nghe kể về nỗi đau và sự cống hiến xây dựng đất nước…

Càng đi càng thấy ở Novodevichy ẩn chứa bao điều kỳ diệu, bí ẩn. Sau cả một hành trình dài kiếm tìm chân lý và giá trị cuộc sống, những bậc kỳ tài tụ họp bên nhau như thế này... Cựu Đệ nhất phu nhân Liên Xô Raisa Gorbachova (1932-1999) cũng được an táng tại đây.

Thời chồng bà, Tổng Bí thư Mikhail Gorbachev ở đỉnh cao quyền lực, bà Raisa nổi lên như một đệ nhất phu nhân có tâm hồn và kiểu cách riêng, trái ngược hoàn toàn với các đệ nhất phu nhân Liên Xô trước đó. Bà khiến phương Tây thay đổi cách nhìn về vợ của một lãnh tụ Xô viết.

Tuy nhiên, khi ấy chỉ có ít người Nga chấp nhận vai trò nổi lên của bà và bà bị... ghét. Những ngày cuối đời, trong khi di sản của ông Gorbachev chưa được nhìn nhận và đánh giá một cách toàn diện thì thái độ của người Nga với bà đã thay đổi. Bà nhận được nhiều quan tâm và chia sẻ. Khi bà qua đời, lễ tang cũng được tổ chức rất long trọng...

Trong không gian tĩnh lặng chỉ có tiếng gió reo đi qua những tán lá đổ màu vàng sẫm, tôi ngồi lặng lẽ suy nghĩ về cuộc đời và sự thăng trầm số phận của những bậc kỳ tài. Sau cả một hành trình dài kiếm tìm chân lý và giá trị cuộc sống, tất cả đều yên bình trong giấc ngủ sâu... 

Có lẽ trong cuộc đời này, sự bất tử của một con người chính là giá trị mà người đó đã cống hiến, đã dấn thân vì cái đẹp, vì những giá trị nhân văn và sinh tồn cho dân tộc và nhân loại. Những bậc danh nhân yên nghỉ ở Novodevichy sẽ được bao thế hệ sau nhớ mãi…