Thâm canh lúa cải tiến - mở hướng phát triển mới

- Hà Nội được đánh giá là một trong những địa phương đi đầu cả nước trong việc thâm canh lúa theo phương pháp SRI (System of Rice Intensification) - còn gọi là thâm canh lúa cải tiến. Ông có thể nói rõ hơn về phương pháp này và những kết quả mà thành phố đã đạt được?

- Thâm canh lúa cải tiến thực chất là hệ thống canh tác dựa trên các nguyên tắc cơ bản sử dụng mạ non để tận dụng được những dảnh hữu hiệu ngay từ ban đầu. Gieo cấy thưa để phát huy khả năng quang hợp, tạo sự thông thoáng trong hệ sinh thái đồng ruộng, hạn chế sâu bệnh, tạo điều kiện cho các dảnh lúa có khả năng phát triển thành dảnh hữu hiệu. Rút nước xen kẽ 3-4 lần trong vụ, giữ đất ẩm; làm cỏ kết hợp xới xáo mặt ruộng, sục bùn để thông khí cho đất; tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ, phân chuồng hoai mục…, qua đó tiết kiệm được nước, tăng độ phì nhiêu của đất, bảo vệ hệ sinh thái...

Chương trình thâm canh lúa cải tiến theo phương thức SRI của Hà Nội đã được thực hiện từ rất sớm (cách đây 20 năm), bắt đầu từ việc tổ chức mô hình điểm ở các huyện: Ứng Hòa, Mỹ Đức, Phú Xuyên, Chương Mỹ... và mở lớp tập huấn cho các nhóm nông dân thực hiện. Theo đó, cán bộ chuyên môn của ngành Nông nghiệp được đưa về địa phương, thực hiện “ba cùng” - cùng ăn, cùng ở, cùng sản xuất với nông dân - từ khi xuống giống đến khi thu hoạch. Các lớp tập huấn kéo dài ít nhất 3 tháng. Hằng ngày, sau bài học lý thuyết, cán bộ cùng nông dân ra đồng thực hành ngay trên đồng ruộng.

Một số địa phương trên địa bàn thành phố đã áp dụng phương thức SRI toàn phần với diện tích lớn mang lại hiệu quả cao như: Giảm 50-70% giống, giảm lượng phân bón, giảm một số loại sâu bệnh (sâu cuốn lá, đạo ôn, khô vằn), năng suất tăng 10-12%, lợi nhuận trung bình tăng 5 triệu đồng/ha. Tính chung toàn thành phố, việc thực hiện SRI trên lúa đã làm giảm 20-25% lượng phân đạm, giảm được 45-55% giống và thuốc bảo vệ thực vật (giảm 2 lần/vụ). Đến vụ xuân 2022, diện tích thực hiện SRI trên địa bàn thành phố đã đạt 62.588,8ha (chiếm 74,86% diện tích lúa).

- Hiệu quả đã rõ, nhưng theo ông, việc đưa phương thức canh tác SRI đến với số đông nông dân còn những khó khăn, cản trở nào?

- Áp dụng thâm canh lúa theo phương thức SRI mang lại nhiều lợi ích, giúp nông dân tiết kiệm được chi phí sản xuất, tăng thu nhập... Tuy nhiên, không phải ở địa phương nào, việc đưa phương thức canh tác SRI vào đồng ruộng cũng thuận lợi. Chỉ một khâu trong phương pháp SRI là cấy thưa cây, ít dảnh để nông dân thay đổi được thói quen cấy mau, cấy nhiều dảnh cũng đã mất rất nhiều thời gian, công sức tập huấn, vận động dưới nhiều hình thức.

Chương trình thâm canh lúa cải tiến theo phương thức SRI yêu cầu định kỳ rút nước 2-3 lần/vụ, do vậy tưới - tiêu nước là khâu khó nhất trong quá trình thực hiện, đòi hỏi phải có sự đồng bộ về cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất như thủy lợi, hệ thống tiêu thoát nước, giao thông nội đồng... Nếu người nông dân có kiến thức, nắm được quy trình thâm canh mà các yếu tố khác về điều kiện sản xuất không đáp ứng được thì khi áp dụng phương pháp SRI cũng sẽ không mang lại hiệu quả như mong muốn.

- Trong bối cảnh giá vật tư nông nghiệp leo thang, biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, thâm canh lúa cải tiến sẽ giúp ngành lúa gạo Hà Nội đạt nhiều mục tiêu tích cực. Vậy để nâng tỷ lệ diện tích lúa áp dụng phương pháp SRI, ngành Nông nghiệp Thủ đô sẽ thực hiện giải pháp nào, thưa ông?

- Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ mở rộng diện tích thâm canh lúa cải tiến theo phương thức SRI lên tới hơn 90% diện tích lúa. Qua đó hạn chế đáng kể lượng khí metan thải vào không khí, cũng như tiết kiệm nước..., góp phần hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030 nông nghiệp phát triển xanh, sạch, chất lượng và bền vững. Để nâng tỷ lệ diện tích lúa áp dụng phương pháp SRI toàn phần, ngoài đẩy mạnh tập huấn cho nông dân, cán bộ hợp tác xã, Sở NN&PTNT Hà Nội sẽ tham mưu với UBND thành phố chính sách hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, trong đó có nội dung hỗ trợ đầu tư hệ thống thủy lợi.

Để chương trình thâm canh lúa cải tiến theo phương pháp SRI đi vào cuộc sống, mang lại hiệu quả cao hơn nữa, Sở NN&PTNT Hà Nội cũng đề nghị Bộ NN&PTNT ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người dân. Bởi khi có cơ chế, chính sách mới xây dựng được định mức, kinh tế kỹ thuật hỗ trợ cụ thể; các đơn vị, địa phương sẽ dễ thực thi, triển khai thành chương trình lớn, không phải lồng ghép vào các chương trình như hiện nay.

- Trân trọng cảm ơn ông!