Tên gọi các cấp học giáo dục phổ thông: Không dễ thống nhất

Qua thảo luận tại Kỳ họp thứ 6, tại hội nghị đại biểu Quốc hội (QH) chuyên trách, các cuộc hội thảo lấy ý kiến cử tri, cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên... có rất nhiều ý kiến khác nhau về tên gọi của các cấp họcgiáo dục phổ thông hiện nay. Do đó, tại kỳ họp này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH)đã trình hai phương án để QH xem xét, quyết định. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều ý kiến trái ngược nhau. Trước tình hình ấy, Chủ tịch QH Nguyễn Văn An đã lưu ý QH trong việc chọn phương án, quan trọng nhất là cần có lý lẽ xác đáng. Dư luận rất đồng tình với ý kiến ấy và mong muốn những lý lẽ đưa ra phải thật chuẩn xác để làm cơ sở cho những quyết định chuẩn xác, đầy thuyết phục.

Qua thảo luận, loại ý kiến thứ nhất đề nghị giữ nguyên tên gọi của các cấp học phổ thông như hiện nay là tiểu học, trung học cơ sở (THCS), trung học phổ thông (THPT). Loại ý kiến thứ hai đề nghị dùng lại tên gọi trước kia là phổ thông cấp 1, phổ thông cấp 2, phổ thông cấp 3. Dư luận cho rằng mỗi loại ý kiến đều có cái lý của mình, cần được xem xét, nhưng đáng tiếc là Luật Giáo dục chỉ có thể chọn một và phải chọn cái đúng hơn. Tuy nhiên, trong mỗi phương án vẫn có những điều còn phân vân.

Phương án thứ nhất được khá nhiều đại biểu tán thành nhưng về tên gọi THPT vẫn “chưa đạt yêu cầu” như báo cáo của UBTVQH đã nói, hoặc “chưa thật chuẩn”, “chưa thật chính xác”... như ý kiến của một số đại biểu . Vì vậy, có người dù tán thành phương án thứ nhất vẫn đề nghị “Ban soạn thảo nghiên cứu, tìm tên gọi khác cho phù hợp”. Từ điển Tiếng Việt giải thích: “Cơ sở là “cái làm nền tảng trong quan hệ với những cái xây dựng trên đó hoặc dựa trên đó mà tồn tại, phát triển”. Phổ thông là “có tính chất thông thường hợp với số đông, không có gì đặc biệt, không phải chuyên môn”. Từ điển Hán Việt giải thích: “cái nền để dựng nhà là cơ, nền tảng để trồng cột là sở” và phổ thông là “thông thường, chung cho phần đông, trái với chuyên môn và đặc biệt”. Chính vì vậy, kể cả khi đa số đại biểu tán thành phương án 1 thì chúng ta vẫn không thể gạt bỏ những phân vân về sự chưa chuẩn, chưa chính xác, chưa đạt yêu cầu về tên gọi THPT.

Nhiều ý kiến lại cho rằngnên dùng phương án 2 vì phương án 1 khó nhớ, khó gọi, dễ nhầm lẫn. Có lẽ không nên lấy điều đó làm tiêu chí khi chọn từ ngữ trong ngôn ngữ pháp lý. Trên con đường hội nhập vì sự phát triển của đất nước, ta không thể chỉ dừng lại và bằng lòng với những khái niệm đơn giản, dễ hiểu của một thời đã qua.

Có đại biểu cho rằng “chúng ta không nên quá câu nệ về tên bởi nó không ảnh hưởng đến nội dung của cấp học”. Dư luận nhận thấy đây không phải là sự câu nệ, mà mỗi chữ, mỗi từ đều có một nội hàm, chứa đựng một khái niệm, nội dung nhất định. Với ngôn ngữ pháp lý lại càng phải bảo đảm tính chính xác. Đã có lúc QH tốn nhiều thời gian, công sức, tiền của, trí tuệ chỉ vì mấy chữ, thậm chí có khi chỉ là dấu chấm, dấu phẩy khi bàn về một số luật. Chẳng lẽ làm luật về tư pháp, kinh tế, quân sự, khoa học kỹ thuật... thì phải bảo đảm hoàn toàn chính xác để kẻ xấu không thể lợi dụng, còn luật về giáo dục thì không cần thiết vì dù tên gọi gì thì chương trình, nội dung giảng dạy vẫn thế. Chẳng lẽ chúng ta chấp nhận sự thiếu đồng bộ giữa nội dung và câu chữ trong Luật Giáo dục. Vậy thì, nếu cứ dùng tên gọi THPT sẽ có một số vấn đề được đặt ra như: tên gọi là THPT thì chương trình, nội dung giảng dạy phải chăng phải là phổ thông, vàmức độ của nó khác với cơ sở thế nào ? Và một vài năm nữa, khi chúng ta thực hiện phân ban đại trà thì tính phổ thông ấy thể hiện ra sao ?

Dù QH thông qua phương án nào, kể cả khi thông qua phương án thứ nhất thì sự “chưa chuẩn” của tên gọi THPT vẫn còn đó bởi nó có tính khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn của bất kỳ ai. Dư luận và một số đại biểu QH đãxác đáng khi nêu ra những phân vân nói trên, bởi đó thực sự là vấn đề cần nghiên cứu, xem xét, cân nhắc và cần có sự điều chỉnh phù hợp.

HNM