Tạo "lá chắn" bảo vệ trẻ em trên không gian mạng

Chiêu trò tinh vi

Không còn đơn thuần nhắm vào những người nhẹ dạ để trục lợi tài chính, các đối tượng lừa đảo trên không gian mạng giờ đây tập trung vào trẻ vị thành niên - nhóm dễ bị tác động về tâm lý, ít có kinh nghiệm phòng vệ. Trẻ thường dễ bị dụ dỗ bởi những lời tán tỉnh, hứa hẹn vật chất hoặc bị đe dọa qua việc phát tán thông tin cá nhân nếu không làm theo yêu cầu. Thậm chí chiêu trò lừa đảo được dàn dựng bởi những kịch bản kéo dài cả năm trời khiến trẻ rơi vào vòng xoáy mất kiểm soát.

Vụ việc xảy ra ngày 23-7 tại một gia đình ở phường Tây Hồ là điển hình. Theo đó, vào tối 23-7, gia đình hoảng hốt khi phát hiện con gái 13 tuổi mất liên lạc. Từ manh mối trong chiếc điện thoại hỏng của cháu, gia đình tìm thấy một tài khoản tự xưng là “người yêu” quen qua mạng xã hội đã dụ dỗ cháu sang Campuchia “du lịch”. Thực chất, cháu đã lặng lẽ nhận tiền, di chuyển vào Tây Ninh và được gia đình tìm thấy tại thành phố Hồ Chí Minh sau 4 ngày mất tích.

Tối 25-7 thêm một vụ việc tương tự xảy ra tại phường Bồ Đề. Cháu bé 13 tuổi đạp xe rời khỏi nhà. Sau nhiều ngày tìm kiếm, cháu trở về với lời kể hãi hùng khi bị hai người lạ dụ đi chơi, ăn uống rồi ngất xỉu. Khi tỉnh dậy, cháu thấy mình đang ở trong một tầng hầm. May mắn, cháu kịp thoát ra ngoài do phát hiện cửa không khóa và nhờ sự trợ giúp của một người phụ nữ.

Mới đây nhất, ngày 5-8, Phòng Cảnh sát hình sự (Công an thành phố Hồ Chí Minh) phối hợp cùng các lực lượng chức năng giải cứu một nam sinh 17 tuổi bị lừa “bắt cóc online”. Trước đó, em này chỉ nhắn tin cho bố “Đi cà phê tí con về”, nhưng sau đó mất liên lạc. Qua xác minh, lực lượng công an phát hiện em đã bị điều hướng lên Đắk Lắk, bị nhốt trong một khách sạn, phải bán vàng và vay tiền qua ứng dụng để chuyển cho các đối tượng gần 80 triệu đồng.

Lo lắng trước tình trạng lừa đảo trên, anh Trần Văn Thể ở phường Tây Tựu có con gái học lớp 11 thẳng thắn chia sẻ: “Trẻ bỏ nhà đi theo lời kẻ xấu, nếu may mắn thì được tìm thấy, nếu không thì nguy cơ bị buôn bán, xâm hại, lạm dụng là rất lớn. Từ những vụ việc gần đây, những người làm cha mẹ như chúng tôi phải rút ra bài học, tăng trò chuyện và tạo dựng niềm tin để con mình chủ động chia sẻ khi gặp tình huống bất thường”.

Cần quan tâm, đồng hành với con trẻ

Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học Cục Truyền thông (Bộ Công an) cho biết, những kẻ lừa đảo qua mạng hiện đang nhắm tới học sinh, sinh viên với nhiều hình thức rất tinh vi. Chúng thường lợi dụng sự thiếu hiểu biết, tâm lý ngại chia sẻ của trẻ và dùng thông tin cá nhân của các em để khống chế, bắt phải thực hiện hành vi theo yêu cầu như chuyển tiền, rời khỏi nhà hoặc làm theo các chỉ đạo từ xa. "Các bậc cha mẹ cần hướng cho con luôn giữ kết nối, liên lạc với người thân; thông báo để người thân biết mình làm gì, ở đâu và tìm sự giúp đỡ của người thân khi gặp tình trạng hoang mang, lo sợ. Khi nhận được thông tin người thân bị bắt cóc, yêu cầu chuyển tiền “chuộc” cần bình tĩnh xác minh lại thông tin, báo ngay cho cơ quan công an để được hướng dẫn trợ giúp. Tuyệt đối không nóng vội thực hiện theo các yêu cầu của đối tượng", Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu nói.

Theo Phó Cục trưởng Cục Bà mẹ và Trẻ em (Bộ Y tế) Nguyễn Thị Nga, bên cạnh sự vào cuộc của công an, nhà trường, thì vai trò của phụ huynh là đặc biệt quan trọng. Phụ huynh cần nhắc nhở các con không chia sẻ ảnh, video với người lạ, không tin vào những lời hứa hẹn hão huyền như học bổng, trúng thưởng. Mọi thông tin cần phải được xác minh qua nhà trường, cơ quan chính thống trước khi quyết định bất kỳ điều gì.

Dưới góc độ chuyên môn, Trung tá Chu Văn Thành, Phó Trưởng Công an phường Khương Đình chia sẻ: “Phụ huynh học sinh cần cảnh giác với các yêu cầu, lý do xin tiền bất thường từ con, em mình. Khi có thông báo đậu học bổng, trúng tuyển du học, cần kiểm tra, xác minh rõ ràng từ nhà trường, tính hợp pháp của giấy mời, thông báo, đơn vị tổ chức. Không chuyển tiền vội vàng chỉ dựa trên lời hứa sẽ trả lại sau xác minh”.

Để ngăn chặn việc trẻ bị lừa qua không gian mạng, điều quan trọng là trang bị cho các em kỹ năng sống, kỹ năng tự bảo vệ và nhận diện rủi ro trên môi trường mạng. Năm học mới sắp bắt đầu, các nhà trường cần đẩy mạnh hơn nữa hoạt động truyền thông, giáo dục kỹ năng cho học sinh. Chính quyền cơ sở, đoàn thanh niên cần có các mô hình hỗ trợ phụ huynh như mở lớp tập huấn an toàn mạng hoặc hệ thống cảnh báo sớm trên các nền tảng xã hội.

Rõ ràng, mạng xã hội mang lại những cơ hội kết nối và thông tin vượt trội nhưng cũng là môi trường tội phạm dễ lợi dụng để gây hại cho những người chưa đủ sức “đề kháng”, đặc biệt là trẻ em. Khi những chiếc bẫy ảo vẫn tồn tại đầy rẫy trên không gian mạng thì mỗi người lớn, mỗi gia đình cần trở thành người gác cổng, người bạn đồng hành với con em mình để bảo đảm an toàn cho các em.