Rộng hơn ý nghĩa phục dựng di sản

Con đường tìm công chúng

50 nghệ sĩ với 54 tác phẩm tranh, tượng được tặng cho Bảo tàng Không gian văn hóa Mường (gọi tắt là Bảo tàng), cho họa sĩ Vũ Đức Hiếu, Giám đốc Bảo tàng là những tình cảm của đông đảo nghệ sĩ trước những mất mát từ vụ cháy nhà Lang tháng 10-2013 và ước nguyện dựng lại ngôi nhà di sản này. Đó là câu chuyện đã được lan tỏa rộng rãi trong thời gian qua, trên hành trình nghệ sĩ chung tay vì di sản. Thông tin mới của hành trình này là triển lãm các tác phẩm ủng hộ sẽ diễn ra từ ngày 23 đến 25-11 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - Hà Nội và kết lại bằng hoạt động bán đấu giá để có kinh phí phục dựng nhà Lang.

Nhưng đang mở rộng hơn câu chuyện đã biết, như chính nhận định của những người trong nghề, là hoạt động này cùng những thông tin được giới thiệu rộng rãi lâu nay, đang từng bước trở thành cầu nối cho nghệ thuật và nghệ sĩ đến với xã hội. Chia sẻ của họa sĩ Nguyễn Tấn Cương, một trong những người tặng tranh: Việc làm này không phải là đóng góp cho có vì tác phẩm phải có giá trị thực sự. Đóng góp đó, theo một người tặng tranh khác - họa sĩ Đào Hải Phong, thể hiện lòng tự trọng của nghệ sĩ, bởi để giúp đỡ bảo tàng, hỗ trợ họa sĩ Hiếu thì trước hết tác phẩm phải có giá trị nghệ thuật cho công chúng, người mua thưởng thức. Có như vậy mới bảo đảm giá trị văn hóa, ý nghĩa ủng hộ.

Bản thân Bảo tàng Không gian văn hóa Mường cũng là một trong những địa chỉ tích cực thực hành xu hướng tiếp cận xã hội với các hoạt động mở trại sáng tác, tổ chức cho nghệ sĩ sáng tác lưu trú, mở triển lãm tại bảo tàng với đối tượng chính hướng đến là công chúng địa phương sở tại. Hoặc phối hợp đưa tác phẩm vào triển lãm và tọa đàm tại trường đại học cho đông đảo sinh viên thưởng thức. Mạnh dạn và thiết thực hơn trong thời gian qua, một số triển lãm diễn ra trong không gian siêu thị, trung tâm thương mại như Tràng Tiền Plaza và từ gần cuối năm ngoái trở lại đây, hình thức "chợ nghệ thuật" và các shop bán tác phẩm mỹ thuật mở tại trung tâm Thương mại Hàng Da - Hà Nội, tiếp tục là cuộc vận hành cho nghệ thuật đi tìm "sàn diễn" mới gần gũi hơn, đại chúng hơn. Vừa qua, một trại sáng tác và trưng bày trong không gian resort tại hồ Đại Lải - Vĩnh Phúc, do resort này đầu tư, cũng là một ví dụ mới của con đường vốn không mấy dễ dàng: Nghệ thuật đến gần hơn với công chúng, công chúng "mở lòng" hơn với nghệ thuật.

Kỳ vọng khởi sắc những cuộc kết nối

Đáng chú ý khi một điểm nhấn của các hoạt động trên, ngoài khả năng đầu tư các điều kiện cần thiết cho việc sáng tác của nghệ sĩ, chính là giá trị thương mại đi cùng với giá trị nghệ thuật của các tác phẩm. Cụ thể hơn, bên cạnh sự thưởng lãm của công chúng thì còn có yếu tố thúc đẩy việc mua tác phẩm. Ý nghĩa này hoàn toàn thiết thực và chính đáng bên cạnh việc quảng bá, giới thiệu mỹ thuật như lâu nay vẫn diễn ra tại các triển lãm, bảo tàng. Và đến cuộc triển lãm lần này, thay vì chỉ trưng bày đơn thuần với các tác phẩm của cả bốn thế hệ nghệ sĩ mà nhiều người đã thành danh, theo họa sĩ Vũ Đức Hiếu, Ban tổ chức sẽ mời người muốn mua tác phẩm bỏ phiếu ra giá trên cơ sở giá ban đầu. Cho đến ngày cuối, sẽ có cuộc bán đấu giá trực tiếp. Dĩ nhiên, việc tham gia là hoàn toàn tự nguyện.

Các họa sĩ góp mặt trong triển lãm hy vọng sự kiện này sẽ được nhiều "Mạnh Thường Quân", nhà sưu tập, công chúng yêu nghệ thuật quan tâm, hưởng ứng. Họa sĩ Nguyễn Ngọc Phương nói về tác phẩm của mình: Bức tranh của tôi thể hiện phong cảnh miền núi theo phong cách hiện đại của phương Tây với bút pháp biểu hiện. Các tác phẩm của tôi cũng đã được bày ở nước ngoài nhiều và được người xem hưởng ứng… Giá bức tranh hoàn toàn không đắt. Thay vì mua một chiếc ti vi, tủ lạnh hay đi shopping, thay vì mua tranh chép ở phố Nguyễn Thái Học giá vài triệu đồng, người ta có thể mua bức tranh độc bản này.

Từ Huế, họa sĩ Trương Bé chia sẻ: Tôi mong giới doanh nghiệp và những người có điều kiện được thưởng thức, đánh giá các tác phẩm và sau đó tham gia hoạt động đấu giá. Họa sĩ cũng nhận định: Trong các cuộc bán đấu giá tranh quốc tế, còn có ít tác phẩm Việt Nam. Đó là điều đáng tiếc! Hy vọng chương trình này sẽ là bước khởi đầu cho sự khởi sắc của thị trường nghệ thuật Việt Nam trong tương lai, sẽ là sự bồi bổ lòng yêu nghệ thuật của những người khá giả muốn sở hữu, sưu tầm tác phẩm. Đồng thuận với suy nghĩ đó, họa sĩ Nguyễn Thanh Hải cho rằng, sẽ rất tốt khi mô hình này phát triển. Cộng đồng sẽ được phổ cập nghệ thuật tốt hơn. Nghệ thuật sẽ đi vào đời sống và cả hai sẽ tác động qua lại cho nhau hiệu quả hơn.

Như nhiều ý kiến chuyên gia, nghệ sĩ qua nhiều hội nghị, hội thảo về giáo dục nghệ thuật, về thương mại nghệ thuật…, thì đời sống mỹ thuật nói chung còn tồn tại nhiều hạn chế về các điều kiện, chính sách phát triển. Như mỹ thuật chưa được nhà trường chú trọng, công chúng chưa có thói quen đến triển lãm, người khá giả còn ít mua tranh, hoạt động thương mại mỹ thuật khó kiểm soát, sàn đấu giá tác phẩm mỹ thuật chưa được xây dựng chuyên nghiệp… Có thể chưa tạo ra đột biến, nhưng cuộc triển lãm và bán đấu giá tranh phục dựng nhà Lang - Bảo tàng Không gian văn hóa Mường sắp tới sẽ góp phần gợi mở, góp thêm cho công cuộc ý nghĩa này của mỹ thuật với đời sống.