“Rào cản” trong phát triển mô hình hợp tác xã kiểu mới

Sản xuất tại HTX Song Long. Ảnh: Phương An

Ông Nguyễn Gia Thọ, Chủ nhiệm HTX Song Long cho biết, ngay từ khi chuyển sang hoạt động theo mô hình HTX mới (năm 1995), tuy chọn sản xuất nhựa là ngành sản xuất chính, nhưng Song Long đã chọn cho mình hướng đa dạng hóa sản phẩm. HTX Song Long đã có thị trường xuất khẩu (chủ yếu là hàng gia dụng do HTX tự khai thác thị trường, chế tạo khuôn mẫu, làm theo đơn đặt hàng...), nhưng cũng rất quan tâm đến thị trường nội địa. Đến nay, hệ thống phân phối cấp 1 của HTX đã có 55 tổng đại lý, đại diện thường trực chăm sóc khách hàng trên địa bàn cả nước. Bên cạnh đó, Song Long cũng xây dựng bộ máy điều hành khoa học, gọn nhẹ, giảm tối đa các chi phí đầu tư hoàn thiện sản phẩm, do đó tận dụng được tối đa thời gian, không bị phụ thuộc vào đối tác. Để sản xuất hoàn thiện một chiếc mũ bảo hiểm cần 19 chi tiết, HTX đã khép kín từ bao bì, in ấn, đến vải sợi, may diềm mũ. Hay như việc thay vì phải thuê phương tiện vận chuyển nguyên liệu, sản phẩm với giá hàng triệu đồng/container, HTX đã chủ động phương tiện để giảm giá thành… Song, điều quan trọng nhất là sự nhạy bén của người vừa sản xuất, vừa kinh doanh. Sự nhạy bén này đã giúp cho HTX ổn định sản xuất trước những biến động của giá nguyên liệu "đầu vào" do chủ động dự trữ hàng... Nắm bắt được nhu cầu về xây dựng của nhiều địa phương, HTX Xây dựng 367 đã chủ động khai thác, nhận làm công trình trước, thanh toán sau. Bộ máy quản lý của HTX được tinh giản gọn nhẹ, hoạt động hiệu quả, cán bộ có trình độ chuyên sâu, công nhân có tay nghề vững, nên từ đầu năm đến nay, doanh thu của HTX đạt hơn 14 tỷ đồng, thu nhập bình quân của xã viên đạt 3 triệu đồng/tháng. HTX vận tải Nội Bài bên cạnh lĩnh vực kinh doanh chính là vận tải taxi cũng đã mở rộng sang các lĩnh vực khác, như kinh doanh tổng hợp vật tư xăng dầu, thiết bị phụ tùng, phương tiện GTVT, dịch vụ sửa chữa, bảo dưỡng ô tô, xe máy…

Tuy nhiên, hiện vẫn còn không ít cán bộ, xã viên chưa hiểu đầy đủ các nguyên tắc, giá trị và tính ưu việt của mô hình HTX mới. Nguyên nhân chính của thực tế đó là do nguồn lực dành cho công tác tuyên truyền của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam còn hạn chế. Đặc biệt, một bộ phận không ít cán bộ, xã viên còn mặc cảm với mô hình HTX "cũ", "mới"; hiệu quả hoạt động của các HTX thấp, nên tính thuyết phục chưa cao. Thêm vào đó, ở một số địa phương, chính quyền còn coi HTX là tổ chức do phường, xã lập ra để thực hiện các nhiệm vụ của phường, xã giao, nên đã can thiệp sâu vào hoạt động của HTX, làm cho HTX thiếu tính tự chủ, thụ động, trông chờ vào chính sách ưu đãi của Nhà nước... đó là một trong những "rào cản" cho sự phát triển kinh tế HTX...

Cả nước hiện có 18.224 HTX, 53 liên hiệp HTX, tạo việc làm cho hơn 12,5 triệu xã viên, hộ xã viên và người lao động. Các HTX đã góp phần không nhỏ vào nỗ lực chung tạo việc làm, phát triển nghề mới, giúp tiếp cận vay vốn ngân hàng, tăng thu nhập cho người dân. Để đẩy mạnh việc xây dựng một mô hình phát triển theo kiểu mới, kinh doanh hiệu quả, trước hết cần khắc phục những yếu kém tại nhiều HTX về năng lực quản lý của cán bộ, giải quyết khó khăn về vốn, cơ sở vật chất, công nghệ, nguồn nhân lực. Bên cạnh đó, cần phát triển HTX theo hình thức tập hợp các doanh nghiệp đơn lẻ, nhỏ, mang nặng tính gia đình, nhất là trong các ngành giao thông và dịch vụ. Quan trọng hơn cả là cần thay đổi cơ bản nhận thức của người dân về mô hình HTX, xóa đi các định kiến về HTX, gây dựng niềm tin ở HTX kiểu mới.