Tìm đầu ra cho cây ăn quả vụ cuối năm

Để phát triển bền vững, mang lại thu nhập cao cho người dân, cần phải giải quyết các vấn đề liên quan đến bảo quản, liên kết sản xuất và tìm kiếm đầu ra cho sản phẩm khi vào vụ thu hoạch; đặc biệt là vụ cuối năm.

Còn nhiều khó khăn

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình Đinh Công Sứ, trên địa bàn tỉnh hiện có 16.000ha cây ăn quả các loại, chủ lực là cây cam, bưởi, chanh… (khoảng 10.000ha), 1.200ha nhãn, 1.500ha chuối... Toàn tỉnh đã có 88 mã số vùng trồng, trong đó có 53 mã số phục vụ xuất khẩu; hơn 2.400ha cây ăn quả được cấp các chứng nhận an toàn, như: GlobalGAP, VietGAP, hữu cơ. Nhiều sản phẩm chủ lực tiêu thụ ổn định tại các siêu thị và một số sản phẩm (chuối, cam, bưởi…) được xuất khẩu chính ngạch sang các thị trường: Hoa Kỳ, Canada, châu Âu…

Còn theo Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Mạnh Phương, diện tích cây ăn quả của toàn thành phố khoảng 13.000ha. Đặc biệt, Hà Nội có 22 giống cây trồng đặc sản, trong đó có 12 giống cây ăn quả, gồm: Bưởi Diễn, bưởi đường Quế Dương, bưởi đỏ Mê Linh, bưởi Tháng Mười, cam đường Canh, phật thủ Đắc Sở, ổi Đông Dư, nhãn chín muộn, mơ Hương Tích... Vào vụ thu hoạch chính (cuối năm), sản lượng đạt khoảng 200.000 tấn; riêng bưởi đạt 100.000 tấn..., tập trung chủ yếu ở các huyện: Chương Mỹ, Phúc Thọ, Đan Phượng…

Thế nhưng, việc tiêu thụ các loại cây ăn quả của các tỉnh, thành phố phía Bắc vẫn chủ yếu là thị trường trong nước ở các thành phố lớn, như: Hà Nội, Hải Phòng... Mặt khác, đối với các địa phương phía Bắc, việc xuất khẩu quả tươi rất khó, vì chưa có cơ sở bảo đảm đáp ứng tiêu chuẩn đi khắp thị trường. Đơn cử, Hàn Quốc yêu cầu sản phẩm xuất khẩu phải xử lý hơi nước nóng, nhưng ở miền Bắc chưa có, nên mỗi container xuất khẩu thường phải chịu giá cao hơn 30%, vì phải di chuyển vào miền Nam xử lý hơi nước. Do vậy, thị trường xuất khẩu các loại cây ăn quả của các tỉnh, thành phố phía Bắc thường phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc.

Ngoài khó khăn về thị trường tiêu thụ, quy mô sản xuất của các tỉnh, thành phố phía Bắc còn nhỏ lẻ, thiếu liên kết; hạn chế trong khâu bảo quản sau thu hoạch, khiến sản phẩm quả dễ hư hỏng. Trong khi đó, tiêu chuẩn chất lượng và vệ sinh, an toàn thực phẩm trong xuất khẩu ngày càng khắt khe… Viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (Bộ NN&PTNT) Phạm Anh Tuấn cho biết, Việt Nam hiện có 150 nhà máy chế biến có dây chuyền công nghệ hiện đại và khoảng 7.500 cơ sở chế biến bảo quản trái cây, rau củ nhỏ. Tuy nhiên, ngành chế biến chỉ mới đáp ứng khoảng 10-17% sản lượng rau, quả/năm, nên tổn thất sau thu hoạch còn quá cao, lên tới hơn 20%...

Hình thành sàn giao dịch sản phẩm cây ăn quả

Giám đốc Siêu thị Co.opmart khu vực Hà Nội Nguyễn Thị Kim chia sẻ, là đơn vị phân phối nông sản, nên hệ thống Siêu thị Co.opmart luôn “rộng cửa” chào đón các hợp tác xã, hộ sản xuất hợp tác để tiêu thụ sản phẩm. Đặc biệt, hệ thống Siêu thị Co.opmart rất chú trọng đến vấn đề vệ sinh, an toàn thực phẩm. “Tất cả các đơn vị cung cấp các loại quả cho siêu thị cần chuẩn bị đầy đủ thủ tục, hồ sơ pháp lý theo đúng quy định để không phải thông qua các đơn vị trung gian. Khó khăn ở đâu, siêu thị sẽ đồng hành cùng các chủ thể tháo gỡ”, bà Nguyễn Thị Kim mong muốn.

Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Mạnh Phương cho biết, để phát triển bền vững, Hà Nội sẽ mở rộng các mô hình trồng cây ăn quả theo quy trình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đạt tiêu chuẩn chất lượng, như: VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ và gắn sản xuất với bao tiêu sản phẩm. Cùng với đó, đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng vùng trồng cây ăn quả, áp dụng cơ giới hóa và ứng dụng công nghệ cao, tổ chức sản xuất quy mô lớn. Cập nhật đầy đủ thông tin lên cơ sở dữ liệu quốc gia về mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói; đồng thời, tập huấn cho hợp tác xã, nông dân, bố trí đầy đủ nguồn lực phục vụ thiết lập và quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, đáp ứng các yêu cầu quy định của nước nhập khẩu.

Sở NN&PTNT Hà Nội cũng thực hiện tốt công tác giám sát sinh vật gây hại và hướng dẫn phòng trừ sinh vật gây hại tại vùng trồng cây ăn quả, bảo đảm các yêu cầu về kiểm dịch thực vật phía đối tác nhập khẩu quan tâm; giám sát chặt chẽ việc ghi chép sổ nhật ký từ chăm sóc tới sơ chế, chế biến các loại quả. Cùng với đó, tích cực kết nối với doanh nghiệp để tiêu thụ các loại quả vào vụ thu hoạch cuối năm, như: Bưởi, cam, chuối, táo… cho nông dân; đồng thời, đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, hội chợ, tìm kiếm thị trường mới, hướng tới xuất khẩu nhiều loại quả đặc trưng của Hà Nội.

Để tháo gỡ khó khăn cho thị trường cây ăn quả của vụ cuối năm, Giám đốc Trung tâm Quy hoạch 2, Viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp (Bộ NN&PTNT) Trần Anh Hùng cho rằng, đối với thị trường trong nước cần hình thành sàn giao dịch sản phẩm cây ăn quả; thực hiện các hoạt động xúc tiến thương mại để người tiêu dùng trong nước có đủ thông tin về sản phẩm cây ăn quả. Đồng thời, tăng cường xuất khẩu vào các thị trường truyền thống; tiếp tục mở rộng các thị trường: Nhật Bản, Mỹ, Canada, Hàn Quốc, Nga, ASEAN, châu Âu, Trung Đông, Bắc Phi... và đẩy mạnh xuất khẩu quả chính ngạch vào thị trường Trung Quốc.

* Nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam Lê Quốc Doanh: Không lấy diện tích làm mục tiêu tăng trưởng

Cây ăn quả tại các tỉnh phía Bắc có bước phát triển dài, đến nay, đã hình thành các vùng nguyên liệu tập trung, nghiên cứu ra các giống năng suất cao, phù hợp với thổ nhưỡng. Không những vậy, các đơn vị sản xuất còn đẩy mạnh nghiên cứu chế biến, nhằm đa dạng hóa kênh tiêu thụ cho sản phẩm cây ăn quả.

Để phát triển bền vững cây ăn quả, các địa phương cần rà soát kỹ diện tích trồng cây ăn quả lâu năm, đồng thời tuân thủ, chấp hành nghiêm những chỉ đạo, quy hoạch của Bộ NN&PTNT. Đặc biệt, không lấy diện tích làm mục tiêu tăng trưởng cho cây ăn quả. Ngoài vấn đề quy hoạch, các địa phương cần lựa chọn kỹ giống cây ăn quả, bởi trồng sai giống lúa, chúng ta chỉ nợ nông dân 3 tháng, nhưng trồng sai giống cây ăn quả, có thể phải trả giá hàng chục năm. Do đó, phát triển cây ăn quả trong thời kỳ mới cần theo chuỗi, nhất là khâu chế biến, chế biến sâu; đồng thời, lưu ý thêm về bao bì, nhãn mác cho sản phẩm sao cho bắt mắt, phù hợp với thị hiếu tiêu dùng.

* Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và Phát triển thị trường Lê Thanh Hòa: Khai thác những thị trường đã ký Hiệp định thương mại tự do

Trung Quốc đã và đang là thị trường xuất khẩu sản phẩm cây ăn quả lớn của Việt Nam. Thế nhưng, hai bên vẫn chưa thống nhất được các quy trình kiểm dịch, dẫn đến thời gian thông quan kéo dài. Ngoài ra, một số sản phẩm chưa được tái ký nghị định thư, cũng như còn chịu tần suất kiểm tra rất cao. Không những vậy, Trung Quốc cũng là nước trồng nhiều cây có múi nhất thế giới. Do đó, để mở rộng thị trường cây ăn quả sang Trung Quốc, các hợp tác xã, doanh nghiệp, người dân cần tập trung vào trồng các loại cây ăn quả đặc sản, đặc trưng và độc đáo.

Ngoài Trung Quốc, các doanh nghiệp nên khai thác những thị trường mà Việt Nam đã ký Hiệp định thương mại tự do (FTA). Để đáp ứng tiêu chuẩn sang thị trường này thì người dân, doanh nghiệp cần chú ý đến dư lượng thuốc bảo vệ thực vật; vấn đề vệ sinh, an toàn thực phẩm. Đối với thị trường trong nước, các đơn vị cần đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, tận dụng mạng xã hội để giới thiệu sản phẩm, tổ chức sự kiện, thu hút người mua hàng…

* Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (Doveco) Lê Thanh Tùng: Xây dựng vùng trồng cây ăn quả tập trung

Việt Nam xuất khẩu rau, quả đi hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Các nước cần số lượng rất lớn về khối lượng và đa dạng về các loại rau, quả có nguồn gốc của Việt Nam. Những thách thức lớn đối với xuất khẩu rau, quả của Việt Nam, là: Quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi giá trị, khó khăn áp dụng công nghệ, thiếu vốn và cơ sở hạ tầng. Bên cạnh đó, hệ thống kho lạnh, hệ thống bảo quản đạt chuẩn còn ít.

Hiện Doveco có khả năng hợp tác phát triển chuỗi sản xuất, xuất khẩu rau, quả với các tỉnh thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng và các tỉnh Tây Bắc. Đối với các tỉnh Đồng bằng sông Hồng, tập trung vào một số rau, quả: Dứa, chuối tiêu hồng, ngô ngọt, nhãn, vải, rau chân vịt, dưa chuột bao tử, đậu tương rau… Còn các tỉnh Tây Bắc phù hợp với các loại rau, quả, như: Cam, chuối tiêu hồng, ngô ngọt, súp lơ, nhãn, xoài, chanh leo, súp lơ… Công ty mong muốn hợp tác với các địa phương, hợp tác xã, hộ sản xuất để phát triển chuỗi liên kết bền vững cho cây ăn quả, từ sản xuất đến sơ chế, chế biến và tiêu thụ sản phẩm.