Phong phú những trang truyện lịch sử về nhà Trần

Năm nay kỷ niệm 800 năm sáng lập vương triều Trần (1225 - 2025), lễ hội đền Trần được tổ chức từ ngày 10-2 đến 14-2 với nhiều hoạt động phong phú tại quê hương của nhà Trần ở Hưng Hà, Thái Bình. Đây cũng là dịp để nhiều nhà văn, cây bút yêu thích viết truyện lịch sử giao lưu, tìm hiểu thêm về một triều đại phát triển rực rỡ. Nhà văn Trần Thanh Cảnh, người đã “đóng góp” một số tiểu thuyết lịch sử về nhà Trần với “Đức Thánh Trần”, “Trần Thủ Độ”, “Trần Nguyên Hãn”, cho biết: “Câu chuyện của vương triều Trần không phải là câu chuyện riêng của dòng họ Trần mà còn là của quốc gia, của dân tộc bởi triều đại nhà Trần đã làm nên chiến công quân sự lừng lẫy ba lần đánh thắng quân Nguyên - Mông, đã dựng xây thời hòa bình thịnh trị kéo dài, có nền văn hóa khoa học phát triển với nhiều tác phẩm đỉnh cao, chế tạo được nhiều vũ khí...”.

Đây chính là nguồn nguyên liệu phong phú để các nhà văn có thể khai thác và sáng tạo về lịch sử nhà Trần. Điều đó giải thích vì sao số lượng tác phẩm truyện sử về giai đoạn này khá phong phú. Trong bộ tiểu thuyết lịch sử “Bão táp triều Trần”, nhà văn Hoàng Quốc Hải đặt ra câu hỏi: “Vì sao Đại Việt là một quốc gia nhỏ bé, đất hẹp, người ít mà ba lần đánh bại các cuộc xâm lăng đại quy mô của một đế quốc khổng lồ nằm ngay sát nách?”. Muốn giải đáp được câu hỏi này, theo nhà văn, phải giải đáp được do các nguyên nhân nào mà đất nước thời nhà Trần trở nên hùng mạnh. Bộ tiểu thuyết “Bão táp triều Trần” gồm 6 cuốn đã bao quát toàn bộ lịch sử đời nhà Trần suốt 175 năm tồn tại, lý giải những nguyên nhân làm nên hưng thịnh và bại vong của nhà Trần. Được xuất bản lần đầu năm 2003, bộ sách “Bão táp triều Trần” được tái bản nhiều lần và đã mang lại cho “cha đẻ” của tác phẩm những giải thưởng danh giá như Giải thưởng Nhà nước, Giải "Thành tựu văn học trọn đời" của Hội Nhà văn Hà Nội, Giải thưởng "Bùi Xuân Phái vì tình yêu Hà Nội".

Một bộ tiểu thuyết lịch sử khác về đời nhà Trần được nhiều độc giả biết tới là của nhà văn Hà Ân. Kể từ cuốn đầu tiên “Bên bờ Thiên Mạc” được xuất bản lần đầu năm 1967, sau đó là “Trên sông truyền hịch” năm 1973, “Trăng nước Chương Dương” năm 1975, “Người Thăng Long” năm 1980, đến tận năm 2002, nhà văn mới hoàn thành cuốn sách cuối cùng “Khúc khải hoàn dang dở”. Bộ sách là bản trường ca hào hùng về các vị vương, tướng nhà Trần đã được sử sách ghi danh.

Khẳng định trí tuệ của người xưa, tiểu thuyết gia Trần Gia Ninh, một giáo sư ngành khoa học vật lý, đã “bật mí” trong “mấy lời cẩn bạch” của tiểu thuyết lịch sử “Kim thiếp vũ môn” rằng, “người Giao Chỉ, tức người Việt, đã sáng tạo ra súng thần cơ ít nhất là cuối thế kỷ 14, cuối đời Trần. Nhà Minh đã giấu bí kíp thần cơ chiếm đoạt được của nước Việt”. Hào khí Đông A của nhà Trần được kể lại rõ nét trong bộ sách “Chuyện hay sử Việt” (nhiều tác giả) với những câu chuyện hấp dẫn về “Trần - Lý một nhà”, “Chuyện tình Trần Quốc Tuấn”, “Hàn Thuyên - nhà thơ với điệp vụ vua giao”, “Lời nói làm xoay chuyển tình thế”, “Những trụ xương cánh của đại vương”...

Khắc họa chân dung các danh tướng, danh nhân thời Trần còn có các tác phẩm như “Hưng Đạo Vương” của Phan Kế Bính và Lê Văn Phúc, “Khói mây Yên Tử” của Vũ Ngọc Tiến, “Ông Trạng thả diều” của Hà Ân, “Trần Khánh Dư" và “Trần Quốc Toản” của Lưu Sơn Minh, “Trần Nhật Duật” của Phù Ninh, “Trần Khát Chân” của Lương Hạnh... Trong khi đó, những câu chuyện đời và chuyện tình lại được nhìn ở nhiều góc độ khác nhau như “Huyền Trân công chúa” của Viết Linh và “Huyền Trân” của Nguyễn Hữu Nam... Đặc biệt, đã và đang có nhiều cây bút trẻ thử sức với mảng truyện sử, trong đó có viết về đời nhà Trần với “Như sơ” của Việt Chi, “Trần triều nhàn thoại” của Đồng Lạc, “Nguyệt thư ảnh kiếm” của Bình Chi, “Trăng tan đáy nước” của Hoàng Yến... Khoác tấm áo văn chương cho các sự kiện và nhân vật lịch sử với lối viết hiện đại, đan xen những yếu tố mới được bạn đọc trẻ ngày nay yêu thích như xuyên không, giấc mơ là cách mà các cây bút trẻ đương thời thực hiện. Nhà văn Trần Thanh Cảnh, người đã thành danh với tiểu thuyết lịch sử, mới đây cũng sử dụng lối viết này trong tập truyện ngắn lịch sử mới ra mắt “Truyện sử Trần”.

Trên mạng xã hội facebook, không ít người trẻ từng hào hứng nhấn yêu thích với bài viết “Đẳng cấp ngôn tình nhà Trần” khi biết bên cạnh những chiến công lẫy lừng trong chống quân xâm lược, cải cách kinh tế, văn hóa, xã hội, sử sách Việt còn ghi chép lại những mối nhân duyên kỳ lạ của các vị tướng quân lừng lẫy nhà Trần. Những câu chuyện ấy, mối tình ấy nếu được khai thác nhiều hơn, sâu hơn hẳn sẽ tạo nên nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật hấp dẫn. Cũng vì lẽ đó, một cuộc thi “Đọc sách và viết về các nhân vật sử Trần” đã được Tri Thức Trẻ books cùng tác giả Trần Thanh Cảnh phát động, hướng tới đối tượng tham gia là học sinh, sinh viên và các bạn trẻ yêu lịch sử dân tộc. Cuộc thi nhận bài tham gia từ nay đến 15-4 và dự kiến tổng kết, trao giải vào cuối tháng 5-2025.