Phòng chống sốt xuất huyết nhờ ứng dụng “tiêm vắc xin cho muỗi”

Để góp phần đạt hiệu quả hơn trong phòng chống muỗi truyền bệnh, Bộ Y tế luôn coi trọng công tác nghiên cứu khoa học. Một trong những nghiên cứu đang được thử nghiệm tại đảo Trí Nguyên (Nha Trang) là dùng vi khuẩn Wolbachia để gây nhiễm vào muỗi, làm cho muỗi chết sớm và hạn chế virus Dengue nhiễm và phát triển được trên muỗi nhiễm đó.

Không chỉ tại Việt Nam, trong năm 2015, theo thông báo của Tổ chức y tế thế giới (WHO), tính đến ngày 22-9, SXH gia tăng ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt tại khu vực châu Á Thái Bình Dương: Malaysia đã ghi nhận gần 86 nghìn trường hợp mắc (tăng 21,5% so với cùng kỳ năm 2014) và tăng 300% so với cùng kỳ năm 2013; Philippines tăng 10,2%; Campuchia tăng 170%; Thái Lan tăng 100% so với cùng kỳ năm 2014; Ấn Độ ghi nhận số mắc cao nhất trong vòng 5 năm qua.

Theo PGS.TS Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), bệnh SXH Dengue được lây truyền qua muỗi Aedes và hiện nay việc phòng chống dịch bệnh còn gặp nhiều khó khăn do chưa có vắc xin phòng bệnh cũng như chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Để hạn chế việc muỗi truyền bệnh SXH, tại Việt Nam, nhóm nghiên cứu dự án bắt đầu nghiên cứu về vi khuẩn Wolbachia từ năm 2006 với sự hỗ trợ của các chuyên gia quốc tế. Được biết, vi khuẩn Wolbachia để gây nhiễm vào muỗi, làm cho muỗi chết sớm và hạn chế virus Dengue nhiễm và phát triển được trên muỗi nhiễm đó. Wolbachia là vi khuẩn nội bào, sống trong tế bào côn trùng và truyền từ thế hệ này sang thế hệ tiếp theo thông qua trứng của côn trùng. Wolbachia được tìm thấy tự nhiên trong khoảng hơn 60% các loài côn trùng sống xung quanh con người, bao gồm cả những loài muỗi thường hay đốt người, tuy nhiên nó lại không tồn tại trong muỗi Aedes aegypti, véc-tơ chính truyền bệnh SXH.

Dự án đã cấy và nhân nuôi thành công muỗi Aedes aegypti địa phương mang Wolbachia tại phòng thí nghiệm của Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương. Trên cơ sở khoa học và thực tiễn thu được qua các giai đoạn nghiên cứu từ năm 2006 - 2013, hoạt động thả muỗi Aedes aegypti mang Wolbachia đã được Bộ Y tế phê duyệt vào tháng 4/2014 trên thực địa hẹp đảo Trí Nguyên (NhaTrang) với dân số trên 3.000 dân. Vào tháng 5/2014, muỗi Aedes aegypti nhiễm Wolbachia đã được tiến hành thả tại từng hộ gia đình trên đảo. Sau 27 tuần thả muỗi Aedes aegypti, tỷ lệ muỗi Aedes aegypti nhiễm Wolbachia tại đây là 87%. Kết quả giám sát quần thể muỗi Aedes aegypti tự nhiên vào tháng 5/2015 cho thấy nhiễm trên 95%. Như vậy, các kết quả nghiên cứu tại đảo Trí Nguyên đã chứng minh khả năng có thể xâm nhập vào quần thể muỗi Aedes aegypti tự nhiên của vi khuẩn Wolbachia.

Bước đầu nghiên cứu cho thấy, muỗi mang vi khuẩn Wolbachia sau khi thả đã thiết lập và thay thế gần như toàn bộ quần thể muỗi Aedes aegypti tự nhiên. Ngoài ra, theo kết quả giám sát ca bệnh mắc SXH từ giữa năm 2014 đến nay, tại đảo Trí Nguyên không ghi nhận ổ dịch SXH tập trung hay ca mắc SXH địa phương nào. Chính vì lý do này mà các nhà khoa học nói rằng việc sử dụng Wolbachia cho muỗi không khác gì việc “tiêm vắc xin cho muỗi”. Nghiên cứu này thành công sẽ góp phần tích cực cho công tác phòng chống SXH.