Nhân Ngày ASEAN phòng chống sốt xuất huyết (15-6): Đừng để “chuyện muỗi” thành chuyện chết người

Đáng lo ngại hơn, sự thờ ơ, chủ quan trong phòng chống dịch của một bộ phận người dân đang tiếp tay cho dịch bệnh lan rộng và gây ra những hậu quả đau lòng.

Bệnh cũ, nguy cơ mới

Sốt xuất huyết từng được xem là bệnh “theo mùa”, thường gia tăng trong các tháng mưa ở miền Nam và rải rác ở phía Bắc. Thế nhưng hiện nay, quy luật đó đã thay đổi.

Theo Bộ Y tế, trong 6 tháng đầu năm 2025, cả nước đã ghi nhận gần 23 nghìn ca mắc sốt xuất huyết, trong đó có 5 ca tử vong tại các tỉnh, thành phố: Bình Dương, Bình Thuận, thành phố Hồ Chí Minh, Khánh Hòa, Ninh Thuận.

Những con số này không chỉ phản ánh mức độ nghiêm trọng của dịch mà còn cho thấy, đặc điểm dịch tễ đã thay đổi: Sốt xuất huyết không còn tuân theo chu kỳ cũ, cũng không còn giới hạn ở địa bàn truyền thống. Dịch có thể bùng phát bất cứ lúc nào, bất cứ nơi đâu. Và càng nguy hiểm hơn khi nó chồng lên những làn sóng dịch khác như tay chân miệng hay Covid-19 vốn đang âm thầm tăng trở lại ở nhiều địa phương.

Trong bối cảnh đó, câu hỏi đặt ra không chỉ là “dịch đến lúc nào” mà còn là chúng ta có thực sự sẵn sàng để phòng ngừa một cách chủ động?

Dù ngành Y tế và chính quyền địa phương đã liên tục tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân phòng chống sốt xuất huyết, nhưng trên thực tế, tâm lý chủ quan, lơ là vẫn diễn ra ở nhiều nơi.

Tại xã Kim Chung (huyện Hoài Đức, Hà Nội), bác sĩ Nguyễn Thành Minh, Trạm trưởng Trạm Y tế xã cho biết, người dân có nghe tuyên truyền, có thực hiện việc che đậy, lật úp các dụng cụ chứa nước không dùng đến để muỗi không vào đẻ trứng, nhưng chỉ làm nửa vời.

“Dụng cụ chứa nước lớn thì che đậy, còn xô nhỏ, lọ hoa, phế liệu đọng nước ở góc vườn… thì vẫn để nguyên. Chính những thứ “nhỏ không đáng kể” ấy lại là nơi bọ gậy sinh sôi mạnh nhất”, bác sĩ Nguyễn Thành Minh dẫn chứng.

Ở xã Đồng Tháp (huyện Đan Phượng, Hà Nội) cũng diễn ra tình trạng tương tự. Dù từng là “điểm nóng” sốt xuất huyết năm ngoái và đã tổ chức nhiều đợt vệ sinh môi trường, nhưng theo ghi nhận của đoàn giám sát Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội, nhiều hộ dân vẫn để nước đọng trong các vật dụng như chậu hoa, thùng xốp, lọ hoa cũ, máng điều hòa…, trong đó có nơi đã phát hiện bọ gậy.

Không chỉ vậy, sự chủ quan của người dân về mức độ nguy hiểm của bệnh cũng là vấn đề đáng lo ngại hiện nay.

PGS.TS Đỗ Duy Cường, Viện trưởng Viện Y học nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ: Nhiều người dân vẫn chủ quan, nghĩ rằng sốt xuất huyết Dengue chỉ nguy hiểm khi sốt cao hoặc xuất huyết, từ đó trì hoãn việc kiểm tra, điều trị tại bệnh viện. Thế nhưng trên thực tế, tiểu cầu hạ rất thấp mới xuất huyết. Có những trường hợp không có triệu chứng rõ ràng, đến viện muộn khi đã sốc, suy đa tạng - giai đoạn có thể dẫn đến tử vong. Trong khi, nếu được phát hiện và điều trị sớm, bệnh hoàn toàn có thể cứu chữa.

Chống dịch: Không ai đứng ngoài cuộc

Giữa tình hình dịch diễn biến ngày càng phức tạp, một điểm sáng mới đã xuất hiện, đó là vắc xin phòng sốt xuất huyết của hãng Takeda (Nhật Bản) đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến nghị sử dụng tại các quốc gia có gánh nặng bệnh cao, trong đó có Việt Nam.

Loại vắc xin này đã được phê duyệt tại hơn 40 quốc gia, với hơn 15 triệu liều đã được phân phối. Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy, vắc xin có khả năng giảm đáng kể nguy cơ mắc sốt xuất huyết nặng và tử vong, kể cả đối với những người chưa từng nhiễm vi rút Dengue.

Theo các chuyên gia y tế, cùng với việc tăng cường miễn dịch cộng đồng bằng việc tiêm vắc xin thì cần đẩy mạnh các biện pháp chủ động phòng chống dịch bệnh.

Tại tọa đàm trực tuyến “Hướng tới không còn ca tử vong do sốt xuất huyết: Hiệp lực phòng bệnh bằng giải pháp tích hợp” ngày 14-6, PGS.TS Phạm Quang Thái, Phó Trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ trung ương nhấn mạnh, Việt Nam cần chuyển từ mô hình “phát hiện - phản ứng” sang “dự báo - phòng ngừa” để bắt kịp sự thay đổi về chu kỳ và địa bàn dịch bệnh.

Theo PGS.TS Phạm Quang Thái, khi dịch bệnh không còn theo mùa và có thể bùng phát bất cứ lúc nào, việc đầu tư hệ thống giám sát chủ động, phân tích dữ liệu, cảnh báo sớm là then chốt giúp kiểm soát dịch hiệu quả và bền vững. Bên cạnh đó, chiến lược tổng thể cần bao gồm kiểm soát muỗi và véc tơ truyền bệnh, hạn chế lây nhiễm cộng đồng, đồng thời tăng cường miễn dịch qua tiêm chủng.

Cùng quan điểm, Thạc sĩ - bác sĩ Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cho rằng, trong phòng chống sốt xuất huyết, không một lực lượng nào có thể đơn độc giải quyết mà cần có sự phối hợp đồng bộ. Cụ thể là Nhà nước điều phối, hoạch định chính sách; cộng đồng là tuyến đầu phát hiện và xử lý ổ dịch nhỏ; doanh nghiệp cung cấp giải pháp y tế và truyền thông; báo chí truyền tải thông tin chính xác, kịp thời.

“Chỉ khi tất cả lực lượng cùng hành động đồng bộ, bền bỉ, chiến lược kiểm soát dịch mới thực sự phát huy hiệu quả lâu dài, hướng tới mục tiêu không còn ca tử vong do sốt xuất huyết vào năm 2030 theo mục tiêu WHO”, Thạc sĩ - bác sĩ Võ Hải Sơn nhấn mạnh.

Sốt xuất huyết không phân biệt giàu nghèo, thành thị hay nông thôn. Mỗi cá nhân đều có thể trở thành “điểm nóng” phát sinh ổ dịch nếu thiếu ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường, loại bỏ nơi muỗi sinh sản. Một chiếc lọ hoa cũ, một chiếc xô nước không úp hay máng nước điều hòa đọng nước đều có thể trở thành ổ bọ gậy - nơi muỗi truyền bệnh phát triển. Chính những vật dụng tưởng nhỏ nhặt ấy lại tiềm ẩn nguy cơ lớn cho cả cộng đồng.

Đừng để “chuyện muỗi” - thứ tưởng như nhỏ nhặt trở thành bi kịch. Đằng sau mỗi ca bệnh, mỗi trường hợp tử vong là một khoảng trống trong nhận thức và hành động của cộng đồng. Nếu không thay đổi kịp thời, mục tiêu “không còn ca tử vong do sốt xuất huyết vào năm 2030” sẽ chỉ là một lời hứa dang dở.

Ngày ASEAN phòng chống sốt xuất huyết 15-6 là dịp để nhắc nhở cộng đồng, đừng thờ ơ, đừng chủ quan, đừng để “chuyện muỗi” trở thành chuyện chết người. Hành động từ hôm nay không chỉ bảo vệ chính bạn và gia đình mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng, xây dựng một Việt Nam an toàn hơn trước dịch bệnh nguy hiểm này.