Phân cấp, phân quyền trong quản lý đất đai:Bước cải cách mạnh mẽ về thủ tục hành chính

Đây được xem là một bước cải cách mạnh mẽ, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và rút gọn thủ tục hành chính, vốn lâu nay được xem là phức tạp và kéo dài.

Phân quyền để giải quyết dứt điểm những vướng mắc

Tại huyện Chương Mỹ, hàng loạt vướng mắc kéo dài trong quản lý đất nông nghiệp đang bộc lộ rõ sự quá tải và lúng túng ở cấp cơ sở. Từ việc điều chỉnh, gia hạn, đến cấp đổi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp đều bị gặp khó khăn vì nhiều lý do, nhất là ở những khu vực từng thực hiện thu hồi đất cho các dự án công nghiệp.

Theo Trưởng thôn Nghĩa Hảo (xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ) Nguyễn Văn Hai, năm 2024, người dân đã nộp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho cơ quan chức năng để thực hiện điều chỉnh biến động, song đến nay vẫn chưa có kết quả.

Công chức địa chính thị trấn Chúc Sơn (huyện Chương Mỹ) Nguyễn Công Thái cho hay, hồ sơ thu hồi đất của các dự án trước kia không được UBND thị trấn lưu đầy đủ, nên không có danh sách các hộ bị thu hồi; trong khi đó, nhiều doanh nghiệp cũng không còn lưu đầy đủ hồ sơ; có doanh nghiệp lại chuyển nhượng qua nhiều chủ, khiến hồ sơ cũng thất lạc. Do đó, việc điều chỉnh giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của thị trấn gặp rất nhiều khó khăn.

Không chỉ ở Chương Mỹ, tình trạng tương tự cũng xảy ra tại nhiều địa phương. Ông Nguyễn Huy Quang ở xã Nam Phong, huyện Phú Xuyên phản ánh, trên địa bàn huyện vẫn còn hàng chục nghìn giấy chứng nhận quyền sử dụng đất có ký hiệu chữ T (ký hiệu cho mục đích sử dụng đất ở, đất thổ cư), gây nhiều bất cập trong việc chia tách và chuyển đổi mục đích sử dụng đất.

Theo ông Quang, việc cấp đổi lại giấy chứng nhận cũng gặp nhiều khó khăn, do việc đo đạc lại hiện trạng, xác minh nguồn gốc đất rất phức tạp.

Chủ tịch UBND xã Quang Lãng, huyện Phú Xuyên Lại Văn Quyết cho biết, cả xã còn hàng nghìn trường hợp sử dụng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cấp từ những năm 1980-1990. Các sổ này đều cần được đổi sang mẫu mới, nhưng tiến độ thực hiện rất chậm. Nếu thủ tục được phân quyền về cấp xã, việc tiếp nhận và xử lý hồ sơ sẽ nhanh chóng hơn rất nhiều, nhất là trong khâu xác minh hiện trạng và nguồn gốc đất.

Còn ở huyện Sóc Sơn, theo Chủ tịch UBND xã Phù Lỗ Đoàn Văn Thắng, xã còn hàng trăm trường hợp chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Trong khi đó, nhiệm vụ quản lý đất đai đến từng thửa theo yêu cầu của cấp trên đang đặt ra áp lực rất lớn với địa phương. Việc phân cấp đăng ký biến động và cấp giấy chứng nhận ngay tại xã không chỉ rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, mà còn giảm thiểu phiền hà cho người dân, nhất là tại các vùng có nhiều biến động sử dụng đất qua các giai đoạn.

Gần dân, sát thực tế

Trên cơ sở rà soát toàn diện các quy định trong Luật Đất đai năm 2024 và các nghị định hướng dẫn thi hành, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất phương án phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước về đất đai phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Điểm nhấn của đề xuất là giao thẩm quyền cho cấp xã, góp phần tinh gọn bộ máy, rút ngắn quy trình và giảm thủ tục hành chính cho người dân. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đề xuất sửa đổi mô hình Văn phòng Đăng ký đất đai và các chi nhánh tại cấp xã hoặc cụm xã; đồng thời, xây dựng cơ chế để người dân có thể lựa chọn nơi giải quyết hồ sơ, không phụ thuộc cứng nhắc vào địa giới hành chính.

Theo Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Phạm Tân Tuyến, việc sắp xếp này nhằm nâng cao năng lực giải quyết thủ tục đất đai tại địa phương, đồng thời củng cố cơ sở dữ liệu đất đai và cải cách hành chính hiệu quả hơn. Ông Phạm Tân Tuyến nhấn mạnh, việc giao một số thẩm quyền của cấp huyện cho cấp xã không chỉ phù hợp với tinh thần Luật Đất đai năm 2024, mà còn xuất phát từ yêu cầu thực tiễn khi tổ chức lại chính quyền địa phương. Khi cấp xã được phân cấp, người dân bớt phải đi lại, nhất là ở vùng sâu, vùng xa.

Cụ thể, Bộ đề xuất giao UBND cấp xã thực hiện các thẩm quyền vốn thuộc cấp huyện, như: Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu, giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư…

Chủ tịch UBND xã Tản Lĩnh, huyện Ba Vì Phạm Đình Hùng cho rằng, khi trao quyền về cấp xã, việc xét cấp sẽ sát thực tế hơn, tránh tình trạng kéo dài do cấp trên không nắm rõ tình hình tại địa phương. Còn theo Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Phú Xuyên Vũ Văn Hữu, việc phân quyền cho cấp xã trong mô hình bộ máy chính quyền hai cấp là hợp lý và khả thi, sẽ rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ cho người dân.

Giáo sư Đặng Hùng Võ (nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường) khẳng định, việc trao thẩm quyền cho cấp xã là bước đi đúng hướng, nhằm phát huy nguyên tắc "tự quyết, tự làm, tự chịu trách nhiệm" của chính quyền cơ sở. Điều này cũng phù hợp với đặc điểm sử dụng đất ở nông thôn, nơi phần lớn giao dịch liên quan đến cá nhân, hộ gia đình.

Việc phân cấp, phân quyền trong công tác quản lý đất đai là xu thế tất yếu, phù hợp với định hướng cải cách hành chính, xây dựng nền hành chính phục vụ. Cách làm này không chỉ rút ngắn quy trình, tiết kiệm chi phí, mà còn tạo ra động lực mới cho chính quyền cơ sở để nâng cao năng lực, trách nhiệm trong phục vụ người dân. Tuy nhiên, để thực hiện hiệu quả, các bộ, ngành, địa phương cần khẩn trương hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý, hướng dẫn đồng bộ và tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cấp xã.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân:

Chuyển giao quyền hạn từ cấp huyện xuống cấp xã

Việc phân cấp, phân quyền quản lý đất đai cho cấp xã là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong quá trình triển khai Luật Đất đai 2024 gắn với việc tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. Bộ đang hoàn thiện dự thảo Nghị định quy định về phân cấp, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực đất đai. Đây là bước đi quan trọng nhằm chuyển giao quyền hạn mạnh mẽ từ cấp huyện xuống cấp xã, phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân và doanh nghiệp trong tiếp cận dịch vụ đất đai.

Phân cấp, phân quyền về đất đai sẽ giúp giảm bớt thủ tục hành chính phức tạp, tăng cường trách nhiệm và quyền hạn cho cấp xã trong các khâu, như: Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, xử lý các thủ tục chuyển đổi mục đích, cho thuê, thậm chí thu hồi đất trong một số trường hợp... Tuy nhiên, phân quyền không đồng nghĩa với việc bỏ trống quản lý mà ngược lại, đi kèm với đó là hệ thống giám sát, kiểm tra.

Chủ tịch UBND huyện Phú Xuyên Lê Văn Bính:

Phân cấp phải đi đôi với chuyển đổi số

Khi tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp, việc phân cấp, phân quyền về đất đai cho cấp xã không chỉ là xu thế tất yếu, mà còn là yêu cầu cấp thiết để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước ở cơ sở. Trong bối cảnh hiện nay, để thực hiện phân quyền thực chất, minh bạch và hiệu quả phải gắn liền với đẩy mạnh chuyển đổi số, đặc biệt là cập nhật, số hóa dữ liệu đất đai. Nếu không phân cấp rõ ràng, minh bạch và không có cơ sở dữ liệu đất đai đầy đủ, đồng bộ, thì việc triển khai các thủ tục về đất đai tiếp tục bị chồng chéo, kéo dài.

Để cấp xã thực hiện tốt nhiệm vụ trong giai đoạn mới, chúng ta nhất thiết phải gắn phân quyền với xây dựng nền tảng dữ liệu đất đai thống nhất từ xã lên thành phố, từ giấy tờ truyền thống sang dữ liệu số. Điều này không chỉ giúp cán bộ địa phương truy xuất, đối chiếu nhanh chóng, chính xác, mà còn phục vụ người dân các thủ tục liên quan đến đất đai một cách hiệu quả hơn thông qua các dịch vụ công trực tuyến.

Phó Chủ tịch UBND huyện Ba Vì Trần Quang Khuyên:

Cần nâng cao năng lực cán bộ cấp xã

Trong quá trình tinh gọn bộ máy, tiến tới mô hình chính quyền hai cấp, việc phân cấp, phân quyền sâu rộng hơn trong lĩnh vực đất đai, nhất là các thủ tục quan trọng như cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho cấp xã, được xem là bước chuyển biến then chốt, ảnh hưởng trực tiếp đến người dân và hiệu quả hoạt động của chính quyền cơ sở.

Thực tiễn cho thấy, cấp xã là cơ quan gần dân nhất, nắm chắc hiện trạng sử dụng đất, nguồn gốc đất cũng như các vướng mắc, đặc thù từng thửa đất, từng hộ gia đình trên địa bàn. Do vậy, việc phân cấp, phân quyền cho cấp xã phải đi kèm với công tác nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở. Việc bố trí, sắp xếp cán bộ có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ vững vàng và tăng cường đào tạo, tập huấn kỹ năng quản lý đất đai là điều kiện tiên quyết để cấp xã có thể chủ động, linh hoạt xử lý các thủ tục nhanh chóng, đúng quy định, phù hợp với thực tiễn.

Sơn Tùng ghi