Phải thay đổi tư duy trong phát triển khoa học và công nghệ

Báo cáo tại buổi làm việc, Bộ trưởng Bộ KHCN Nguyễn Quân cho biết, hoạt động của ngành KHCN những năm qua tập trung bám sát Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và các nghị quyết của Đảng. Từ năm 2000 đến nay, Bộ KHCN đã tập trung xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về KHCN, với 8 đạo luật chuyên ngành và gần 300 văn bản hướng dẫn thi hành, điều chỉnh toàn diện các lĩnh vực sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, công nghệ cao, năng lượng nguyên tử, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, chất lượng sản phẩm, hàng hóa và đo lường… tạo thuận lợi cho các nhà khoa học, doanh nhân, người quản lý… tham gia tích cực vào hoạt động sáng tạo.

Đặc biệt, một số lĩnh vực KHCN đã đạt trình độ khu vực và quốc tế. Tiêu biểu, năm 2011 đã hoàn thành dự án chế tạo giàn khoan tự nâng 90m nước; nghiên cứu sản xuất xăng sinh học và dầu diezen sinh học chuyển giao cho các doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất; tự thiết kế, chế tạo thành công máy biến áp điện lực 3 pha 500Kv-3X150 MVA với chất lượng tương đương sản phẩm của Châu Âu. Các nhà khoa học đã làm chủ công nghệ và sản xuất được chíp bán dẫn, thẻ và đầu đọc có khả năng ứng dụng cao; sáng tạo ra các phần mềm an toàn, an ninh mạng… Ngành y tế cũng có tiến bộ vượt bậc trong một số lĩnh vực, ngành ghép tạng, sản xuất vắc xin đã tiếp cận và làm chủ một số công nghệ đạt trình độ quốc tế…

Tuy nhiên, hoạt động KHCN thời gian qua chưa thực sự trở thành động lực then chốt cho phát triển kinh tế - xã hội, thể hiện qua việc doanh nghiệp vẫn chưa coi KHCN là nền tảng để phát triển và Việt Nam cũng chưa có sản phẩm KHCN nào có tính đột phá. Đổi mới cơ chế quản lý KHCN chưa theo kịp tình hình thực tế và nền KHCN cũng đối mặt với nguy cơ tụt hậu ngày càng xa so với khu vực và thế giới. Thị trường KHCN còn sơ khai, chậm phát triển…

Phát biểu ý kiến chỉ đạo, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ghi nhận thành tựu của ngành KHCN trong những năm qua đã góp phần đáng kể vào sự phát triển của đất nước, đặc biệt trong một số lĩnh vực như: khoa học quản lý, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp, thủy sản, giao thông, dầu khí... Tuy nhiên, trong bối cảnh chung của đất nước, KHCN vẫn chưa thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế - xã hội, tình trạng thiếu hụt đội ngũ nhà khoa học kế cận, cơ chế quản lý lạc hậu, chảy máu chất xám... đang diễn ra đòi hỏi phải có những giải pháp cấp bách.

Về nhiệm vụ của ngành KHCN thời gian tới, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ: Hội nghị BCH Trung ương Đảng sắp tới sẽ thảo luận về đề án "Phát triển KHCN phục vụ sự nghiệp CNH-HĐH và hội nhập quốc tế" nhằm định hướng phát triển KHCN nước nhà những năm tới. Trong bối cảnh hiện nay, cần phải tiếp tục đổi mới hơn nữa về nhận thức, tư duy phát triển KHCN trong điều kiện mới, đó là phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và phát triển kinh tế theo chiều sâu. Ngành KHCN cần đổi mới mạnh hơn nữa trong việc thay đổi cơ chế tài chính, chính sách đầu tư KHCN... theo hướng đặt hàng, khoán đến sản phẩm cuối cùng để hiệu quả công tác đầu tư KHCN tốt hơn. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đặc biệt nhấn mạnh đến công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tinh thần của Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) trong ngành KHCN; đồng thời yêu cầu Bộ KHCN và các ngành cần đẩy mạnh hơn nữa công tác đào tạo bồi dưỡng cán bộ, đặc biệt là cán bộ khoa học trẻ; sớm có kế hoạch đào tạo cán bộ KHCN trong một số ngành mũi nhọn, trọng điểm; có chính sách đãi ngộ những nhà khoa học tài năng, nhà khoa học trẻ, tôn vinh trí thức khoa học.