Nước Nhật làm thực phẩm sạch bằng trái tim như thế nào?

Dù số lượng chỉ mức 300kg, gạo sản xuất tại Fukushima đạt chuẩn an toàn thực phẩm, đáp ứng những quy định nhập khẩu nghiêm ngặt của Singapore - nước đi đầu thế giới về an ninh lương thực.

Được vậy, các nhà nông chính trực, nhà sản xuất tài ba và chính những người tiêu dùng thông thái Nhật Bản… đã chung tay giải cứu một thực tế không mong đợi, từng núp bóng dưới những báo cáo yên lòng dân từ phía chính phủ và một số nhà khoa học dễ dãi.

Chỉ bán nông sản chính mình ăn được

Từ cuối năm 2011, Chính phủ Nhật đã đưa ra giới hạn liều bức xạ mới 100 Bq/kg đối với tất cả các sản phẩm gạo được sản xuất tại Fukushima, một mức được cho là rất thấp so với giới hạn của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế đưa ra là 500 Bq/kg.

Họ cho rằng nồng độ phóng xạ như vậy trong các sản vật này sẽ không ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng. Hầu hết mọi thứ công khai đều tốt, chưa có nơi nào thực hiện chiến dịch PR tốt như tại Fukushima. "Đáng nói hơn, một vài báo cáo khoa học dễ dãi cùng thỏa hiệp với kết quả đó", tờ Japanese Times từng viết.

Ông Nobuyoshi Ito, một nông dân trồng lúa tại Lidate đồng thời cũng là kỹ sư nông nghiệp nổi tiếng tâm sự: “Chúng tôi không ăn loại nông sản này, dù chính quyền cho phép chúng tôi bán cho người khác với giá thấp. Điều này làm mất đi lòng tự hào của một người nông dân trong sản xuất”.

Bài phóng sự “Các nhà khoa học cho rằng thực phẩm ở Fukushima an toàn, nhưng người Nhật lại không ăn?” của hãng tin Zdnet đã phản ánh một thực tế trần trụi, khi hầu hết những người nông dân tại các nông trại nằm trong khu vực nhiễm xạ, không cho phép gia đình mình sử dụng nguồn thực phẩm do chính họ làm ra.

“Tôi không quan tâm lắm đến việc gạo sản xuất ở đâu, nhưng ba mẹ tôi thì có. Mẹ tôi vẫn dùng gạo ở nơi khác để nấu cơm cho gia đình", anh Kaoru, một người dân sống tại Fukushima cho biết.

Thậm chí ngay cả người dân tại Tokyo, khu vực cách xa Fukushima gần 300km, vẫn giữ tư tưởng tránh được sản phẩm Fukushima nhiều chừng nào tốt chừng đó, nhà báo Aki Ohmori, chuyên viết về thực phẩm của tờ The Yomiuri Shimbun cho biết.

Trước thực tế đau lòng đó, những người nông dân tự thân vận động, quyết tâm lấy lại lòng tin của người tiêu dùng. Việc cân đong kĩ lưỡng bằng cân điện tử với độ chính xác cao đến từng gram hóa chất là yếu tố tiên quyết đầu tiên trong mô hình trồng rau sạch ở những khu làng nông nghiệp tại Kawakami, Nhật.

Nhiều người làm nông nghiệp tại làng cho biết, nông nghiệp trước hết để mang lại sức khỏe và sự sống cho mọi người, làm nông nghiệp phải bằng trái tim, hãy đặt lợi ích người sử dụng lên hàng đầu, người mua hàng sẵn sàng trả giá cao cho sản phẩm an toàn và đạt chuẩn.

Đó cũng là lý do vì sao sản phẩm rau xà lách của làng thần kỳ Kawakami được bán với giá cao gấp 5 lần so với sản phẩm cùng loại trên thị trường, nhưng vẫn được người tiêu dùng ủng hộ.

Sức mạnh từ mạng lưới kết nối

Không quay lưng với những điều tồi tệ đang xảy ra với người nông dân thị trấn Fukushima, các nhà nghiên cứu thuộc đại học Kinki chung tay giúp đỡ người dân cải tạo và xử lý sinh học đất nhiễm xạ.

Tiêu biểu là dự án trồng hoa bằng đất sợi vải polyester được triển khai mùa xuân 2014. Người dân thử nghiệm phương pháp trồng cây mới, với hơn 2.000 cây hoa hồng môn được trồng trong nhà kính dài khoảng 30m tại khu vực nhiễm phóng xạ nặng, cách nhà máy điện Fukushima số 1 khoảng 50km về phía tây bắc.

Những bông hoa này sẽ được sử dụng tại sự kiện Thế vận hội Tokyo 2020, như lời nhắc nhở rằng những bông hoa đó đã mọc lên từ sự đau thương, khó khăn, nhưng cũng đầy bất khuất kiên cường của người dân Nhật Bản.

Mạng lưới của NGOs, các cơ quan chức năng, nhà sản xuất nông nghiệp cố gắng thay đổi hình ảnh lương thực nhiễm phóng xạ của Fukushima bằng mô hình quán café và siêu thị nhỏ Orgando ở khu vực cạnh Tokyo, quận Shimokitazawa.

Sau 3 năm hoạt động, Orgando trở thành nơi cung cấp các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ theo mùa của Fukushima cho người dân Tokyo, nổi tiếng 3 mặt hàng: đào, táo và gạo. Orgando đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành các liên kết giữa các nhà sản xuất địa phương và người tiêu dùng thành thị, xua tan tư tưởng tất cả các sản phẩm khu vực nhiễm xạ đều nguy hiểm, như cà rốt và dâu tây không chứa nồng độ cesium nguy hiểm.

Trái cây và rau quả được bán tại cửa hàng được dán nhãn rõ ràng, minh bạch về nguồn gốc và mức độ các đồng vị cesium. Các loại hải sản, đặc biệt bạch tuộc tại Fukushima được kiểm tra cẩn thận; khoai tây, đào và nước ép táo và rượu sake hảo hạng junmai được làm từ gạo hữu cơ địa phương cũng không ngoại lệ.

Kết nối con người được xem là điều tiên quyết, quan trọng để đưa các sản phẩm lương thực thực phẩm của Fukushima đến với người tiêu dùng một cách triệt để nhất, từ đó tạo động lực, niềm say mê nông nghiệp cho giới trẻ thành thị.

Akihiro Asami, tổng thư ký mạng lưới Nông nghiệp hữu cơ Fukushima cho biết: "Các nhà sản xuất nông nghiệp có thể đến Tokyo, nhưng tôi muốn người tiêu dùng nước Nhật đến thăm Fukushima. Nếu thấy tận mắt đời sống của những người dân tại đây, họ sẽ muốn tham gia nhiều hơn các hoạt động hỗ trợ cộng đồng.”