Nông nghiệp tuần hoàn: Vì sao vẫn chưa phát huy hiệu quả?

Đặc biệt, các mô hình sản xuất nông nghiệp tuần hoàn giảm chi phí thất thoát, giảm phát thải và tạo ra sản phẩm xanh, sạch, hướng đến phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, việc chuyển đổi sang mô hình nông nghiệp tuần hoàn vẫn còn rời rạc, mang tính tự phát; thiếu chính sách hỗ trợ phù hợp.

Còn nhiều rào cản

Theo Chủ tịch Hội đồng Doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam Hà Văn Thắng, thời gian qua, có một số doanh nghiệp và người dân áp dụng kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, nhằm tối ưu hóa quy trình sản xuất, như: Ứng dụng chế phẩm vi sinh để sản xuất phân bón hữu cơ từ rơm rạ và chất thải chăn nuôi, sản xuất rau, lúa hữu cơ… Các ứng dụng này đã góp phần tăng thu nhập khoảng 15% so với mô hình sản xuất truyền thống. Ngoài ra, chất thải ở các mô hình chăn nuôi trâu, bò thịt tuần hoàn gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm thực hiện tại các tỉnh, thành phố: Phú Thọ, Hưng Yên, Lào Cai, Tuyên Quang và Hà Nội còn tạo nguồn phân bón hữu cơ vi sinh để phục vụ cây trồng, hình thành vòng tuần hoàn cho sản xuất nông nghiệp.

Mặc dù có tiềm năng và lợi thế, song sản xuất nông nghiệp theo hướng tuần hoàn vẫn còn gặp nhiều khó khăn, do khung chính sách về phát triển kinh tế tuần hoàn chưa được hoàn thiện. Việc liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị còn hạn chế, nhiều mô hình hợp tác xã hoạt động chưa hiệu quả, dẫn đến những khó khăn trong đầu tư, áp dụng công nghệ, quy trình vào sản xuất, nhất là sản xuất theo hướng tuần hoàn. Việc phổ biến sản xuất nông nghiệp tuần hoàn ở nhiều nơi còn hạn chế, chưa có giải pháp phù hợp cho từng vùng miền, từng nhóm sản phẩm, quy mô trang trại và doanh nghiệp. Phần lớn các mô hình này còn mang tính tự phát, thiếu liên kết vùng, thiếu cơ chế hỗ trợ đồng bộ về vốn, kỹ thuật và đầu ra thị trường.

Còn theo Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Kinh doanh, Chế biến nông sản Bảo Minh (phường Định Công) Bùi Thị Hạnh Hiếu, việc phát triển nông nghiệp tuần hoàn vẫn còn rời rạc, chưa hình thành chuỗi khép kín từ giống, canh tác, thu hoạch, chế biến đến tiêu thụ và tái tạo tài nguyên. Một số người dân làm nông nghiệp còn sản xuất theo tư duy tuyến tính, tăng năng suất bằng mọi giá, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe của con người.

Cần có chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp, nông dân

Để phát triển hơn nữa các mô hình kinh tế tuần hoàn, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Công nông nghiệp Tiến Nông (tỉnh Thanh Hóa) Nguyễn Hồng Phong cho rằng, các bộ, ngành cần tham mưu với Chính phủ có chính sách ưu tiên phân bổ nguồn vốn nghiên cứu khoa học cho các dự án có tính ứng dụng cao trong nông nghiệp tuần hoàn, với sự tham gia trực tiếp của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần tổ chức các diễn đàn chuyên đề định kỳ tại các vùng sản xuất trọng điểm để tạo điều kiện cho doanh nghiệp và nông dân có thể trực tiếp trao đổi với nhà khoa học và nhà quản lý về mô hình mới, giống mới, quy trình sản xuất xanh.

Ngoài ra, cần có chính sách thí điểm cho các mô hình “hợp tác xã - doanh nghiệp đồng hành - viện nghiên cứu hỗ trợ”, trong đó doanh nghiệp đóng vai trò đầu tàu dẫn dắt, nhà khoa học cung cấp giải pháp, còn người nông dân là trung tâm thực hành. Đồng thời, tiếp tục đầu tư nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sinh học, công nghệ số và năng lượng tái tạo để nâng cao hiệu quả sản xuất và giảm thiểu phát thải.

Theo Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Lê Đức Thịnh, cần ban hành chiến lược riêng về nông nghiệp tuần hoàn, xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và đầu tư xanh, lồng ghép vào các chuỗi giá trị ngành hàng chủ lực và gắn với mục tiêu NetZero. Cùng với đó là, chú trọng xây dựng các quy trình, tiêu chuẩn, sự công nhận, xác nhận nông nghiệp tuần hoàn, sản phẩm trong nông nghiệp tuần hoàn; hỗ trợ từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm, thúc đẩy phát triển thị trường nông sản tuần hoàn, hướng đến một nền nông nghiệp hiện đại, bền vững và có khả năng cạnh tranh trong xu thế kinh tế xanh toàn cầu.

Bên cạnh đó, cần tập trung xây dựng chương trình, kế hoạch truyền thông, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân, doanh nghiệp về phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp; xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp thông qua lồng ghép việc thực hiện các quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành, lĩnh vực và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Ngoài ra, cần phát triển khoa học và ứng dụng thực tiễn; chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật, công nghệ sinh học và quy trình sản xuất tiên tiến vào phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn; chuyển giao, nhân rộng các mô hình kinh tế tuần hoàn hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp bền vững; nghiên cứu thí điểm xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo hay trung tâm khởi nghiệp phát triển nền kinh tế xanh... phục vụ nông nghiệp tuần hoàn.

Kinh tế tuần hoàn là hướng đi tất yếu giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo giá trị gia tăng bền vững cho nông nghiệp Việt Nam. Để hiện thực hóa mục tiêu này, cần có hệ sinh thái chính sách đồng bộ, sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước - doanh nghiệp - nông dân - nhà khoa học - nhà đầu tư.

Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Đình Thọ:
Cần hoàn thiện cơ chế hỗ trợ tài chính, đào tạo nhân lực

Kinh tế tuần hoàn là mô hình phát triển tất yếu trong bối cảnh khủng hoảng tài nguyên và biến đổi khí hậu. Mô hình này không chỉ tổ chức lại sản xuất, tiêu dùng theo hướng giảm khai thác, kéo dài vòng đời sản phẩm, mà còn tái tạo giá trị từ chất thải, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho doanh nghiệp, người dân.

Tuy nhiên để triển khai hiệu quả, cần cải cách chính sách, phát triển tài chính xanh, đầu tư công nghệ sạch và xây dựng chuỗi liên kết trong sản xuất nông nghiệp tuần hoàn.

Ngoài ra, để hiện thực hóa kinh tế tuần hoàn đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, xã hội trong việc định hướng sản xuất cũng như tiêu dùng. Cùng với đó, cần hoàn thiện cơ chế hỗ trợ tài chính, công nghệ, đào tạo nhân lực, truyền thông và hợp tác quốc tế. Đây là nền tảng chiến lược có thể giúp Việt Nam hướng đến một nền kinh tế xanh, phát triển toàn diện và bền vững trong kỷ nguyên mới.

Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam Nguyễn Trí Ngọc:
Tiếp cận khoa học, công nghệ theo hướng linh hoạt

Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu, tác động của biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét và yêu cầu phát triển bền vững đặt ra cao hơn, việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn vào nông nghiệp không chỉ là một lựa chọn, mà đã trở thành nhu cầu thiết yếu. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 540/QĐ-TTg ngày 19-6-2024 phê duyệt Đề án phát triển khoa học và ứng dụng, chuyển giao công nghệ thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp đến năm 2030. Đây là một chính sách kịp thời, phù hợp với yêu cầu thực tiễn trong phát triển nông nghiệp.

Để chính sách đi vào thực tiễn, các bộ, ngành tham mưu cho Chính phủ tạo điều kiện cho các địa phương được tiếp cận với khoa học, công nghệ theo hướng linh hoạt, xây dựng các mô hình thử nghiệm. Thông qua các mô hình này, các tỉnh, thành phố có thể đề xuất và hoàn thiện bộ tiêu chí kỹ thuật trong xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn, từ đó làm cơ sở cho việc nhân rộng và chuẩn hóa sau này.

Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc Tập đoàn ThaiBinh Seed Trần Mạnh Báo:
Phát triển ngành lúa gạo theo mô hình kinh tế tuần hoàn

Phát triển ngành lúa gạo theo mô hình kinh tế tuần hoàn không chỉ là hướng đi tất yếu, mà còn là giải pháp cốt lõi để xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, thân thiện với môi trường, bảo đảm sinh kế cho nông dân và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về lương thực trong tương lai.

Để xây dựng một chương trình quốc gia phát triển ngành lúa gạo theo mô hình kinh tế tuần hoàn cần có sự tham gia của cả hệ thống chính trị, các doanh nghiệp, hợp tác xã, nhà khoa học và nông dân. Cần có chính sách ưu tiên nghiên cứu và phát triển giống lúa phù hợp với sản xuất tuần hoàn; hỗ trợ về tín dụng, hạ tầng, chuyển giao kỹ thuật cho các doanh nghiệp và hợp tác xã trong thu gom, xử lý, tái tạo phụ phẩm từ sản xuất lúa; tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào quy hoạch xây dựng vùng nguyên liệu, mã số vùng trồng và các chương trình xúc tiến thương mại gạo chất lượng cao ở thị trường trong nước và nước ngoài…

Quỳnh Dung ghi