Nhà báo Đình Khải: "Hạnh phúc nhất là được khán giả nhớ tên, nhớ giọng"

1. Có người đã nói vui rằng, nếu muốn đọc thông tin về một trận bóng nào đó thì chỉ cần vào trang Facebook của nhà báo Đình Khải là có đầy đủ, thậm chí còn được đọc những phân tích, bình luận hết sức sắc sảo mà không phải tờ báo nào cũng có được. Nói về việc này, ông bảo nghỉ hưu đã lâu nên viết cho đỡ nhớ nghề - cái nghề đã đem đến cho ông “thương hiệu”: “Người vẽ lại trận đấu bằng ngôn ngữ”, “Vua bình luận không tuổi”... như nhiều người vẫn gọi.

Gặp ông bên lề một chương trình hoài niệm về sân cỏ của Đài Truyền hình Việt Nam vào những ngày cuối tháng 4, tôi thực sự ngạc nhiên về sức khỏe của một người đã xấp xỉ tuổi 80. Tai thính, mắt không cần đeo kính, dáng đi khoan thai và đặc biệt là giọng nói của ông vẫn thật khỏe khoắn, truyền cảm. Ông chia sẻ: “Nhiều năm trắng đêm cả tháng trời với bóng đá quốc tế đã cho tôi kinh nghiệm quý báu về việc giữ gìn sức khỏe để trụ vững với trái bóng tròn”.

2. Nhà báo Đình Khải bắt đầu công việc ở Đài Tiếng nói Việt Nam tại Ban Miền Nam với “hành trang” chỉ là một số bài thơ, truyện ngắn chứ chưa hề có kiến thức về viết tin, bài. Ông nhập cuộc từ việc đọc những tờ báo xuất bản ở Sài Gòn để hiểu hơn về cuộc sống của nhân dân miền Nam. Là người miền Bắc nhưng lại viết báo về miền Nam với ông là một thử thách, nhất là vấn đề ngôn ngữ. Thế rồi với sự rèn luyện, học hỏi không ngừng, ông đã không mất quá nhiều thời gian để có bài viết đầu tiên là bài bình luận về phong trào đấu tranh của anh em Nghiệp đoàn xích lô Sài Gòn phát trên sóng chương trình “Thành thị miền Nam”. “Lúc ấy là viết tay chứ làm gì có máy chữ. Có đêm, chờ cho vợ con đi ngủ, tôi kéo đèn ra hành lang cặm cụi viết cho tới quá nửa đêm, mặc cho muỗi đốt. Gạch xóa be bét, viết đi viết lại rồi cuối cùng cũng hoàn thành và được nhà báo Mai Thúc Long, Trưởng ban Miền Nam nhận xét: “Bước đầu cậu làm việc như thế là được, nhưng nhớ là phải cố gắng nhiều hơn nữa”, nhà báo Đình Khải nhớ lại.

Sau một thời gian làm việc ở Ban Miền Nam, làm quen với nghề báo với tư cách là người “ngoại đạo”, năm 1975 Đình Khải được cơ quan cử đi học và thi đỗ Trường Tuyên huấn Trung ương (nay là Học viện Báo chí và Tuyên truyền). Sau khi tốt nghiệp, ông công tác tại Phòng Văn hóa - Đời sống, Ban Văn hóa - Xã hội (Đài Tiếng nói Việt Nam). Thời gian đầu ông thường đi theo bình luận viên Hoài Sơn để “xem” tường thuật bóng đá nhưng qua quá trình “học lỏm” ông đã tiếp thu được nhiều kiến thức về tường thuật, để rồi sau đó ông và Hoài Sơn trở thành “cặp bài trùng” trong các chương trình bình luận bóng đá của Đài. Nếu như Hoài Sơn có ưu điểm là nhìn nhận trận đấu dưới khía cạnh chuyên môn để đưa ra những phân tích, đánh giá cục diện trận đấu sắc sảo, chuẩn xác, thì Đình Khải có lợi thế trong việc sử dụng ngôn ngữ văn học và ngôn ngữ đời thường, đôi khi hài hước, dí dỏm, làm chương trình thêm phong phú, hấp dẫn, đặc biệt là khả năng sử dụng ca dao, tục ngữ một cách linh hoạt vào từng diễn biến cụ thể trên sân.

Trong suốt mấy chục năm, Đình Khải không nhớ nổi mình đã bình luận bao nhiêu trận đấu, nhưng có lẽ với ông, việc được 3 lần bình luận cho Giải vô địch bóng đá thế giới (năm 2002, 2006, 2010) đem đến cho ông những cảm xúc đặc biệt nhất. Ông kể, tại World Cup 2006, lúc này ông đã nghỉ hưu nhưng vẫn làm cố vấn cho Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC. Để hoàn thành nhiệm vụ ở cả hai cơ quan, ông không chỉ căng sức làm việc mà còn phải sắp xếp thời gian một cách khoa học và hợp lý. Ban ngày ông đến Đài VTC để duyệt các tạp chí thể thao cũng như một số chương trình phát trên kênh VTC3, đêm ông lại tới Đài VOV để cùng các bình luận viên tường thuật trực tiếp các trận đấu World Cup. 

Không chỉ bình luận bóng đá trên sóng phát thanh, Đình Khải còn sớm “lấn sân” trên sóng truyền hình. Lần đầu tiên là tại Giải vô địch bóng đá nữ thế giới tổ chức tại Trung Quốc năm 1992, khi ông nhận lời bình luận trên sóng Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội. Hai năm sau, ông tham gia bình luận bóng đá trực tiếp trên sóng của Đài Truyền hình Việt Nam. Ông so sánh: “Nếu trên phát thanh người bình luận viên phải tường thuật để người nghe hình dung ra những gì diễn ra trên sân thì truyền hình phải có dự báo được về mặt chiến thuật, chiến lược. Những người bình luận trên sóng phát thanh phải rèn luyện để bằng đôi mắt tinh tường của mình phát hiện ra ngay lập tức những chi tiết đắt cần truyền tải tới người nghe, như cầu thủ nào vừa ghi bàn, bóng đi qua đường biên ngang hay dọc… Bình luận phát thanh khó hơn, đòi hỏi kỹ thuật, năng lực, sự nhanh nhẹn, tinh tường và sử dụng tiếng Việt tốt”.

3. Dù nổi tiếng với nghề bình luận bóng đá nhưng đó chỉ là nghề "tay trái" của nhà báo Đình Khải. Công việc chính của ông là tường thuật các sự kiện chính trị quan trọng của đất nước. Đặc biệt, vào đầu những năm 90 của thế kỷ trước, khi Văn phòng Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng bắt đầu cho phép Đài VOV cử phóng viên tham gia những chuyến công tác của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ở trong và ngoài nước. Lãnh đạo Đài đã cử ông tham gia những chuyến công tác của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười, sau đó là Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt. Ông kể, lần đầu tiên được tháp tùng Thủ tướng đi nước ngoài là vào tháng 6-1993, khi Thủ tướng Võ Văn Kiệt dẫn đầu đoàn đại biểu cấp cao Chính phủ nước ta thăm hữu nghị các nước Pháp, Đức, Bỉ, Anh và Cu Ba. Ông nghĩ nếu chỉ truyền thông tin về các cuộc làm việc của đoàn thì bài viết sẽ thiếu sinh động, ít hấp dẫn người nghe, vì vậy ông đã đưa vào bài viết những quan sát tinh tế, những chi tiết bên lề mang đậm tình hữu nghị của nhân dân các nước đối với Thủ tướng và nhân dân ta. Đó chính là kinh nghiệm nghề nghiệp mà sau này nhiều đồng nghiệp đã học tập Đình Khải.

Gắn bó mấy chục năm với Đài VOV, nhà báo Đình Khải đã có những đóng góp cho sự phát triển của ngành phát thanh Việt Nam được nhiều thế hệ lãnh đạo, cán bộ, phóng viên của Đài ghi nhận. Nhưng với ông, sự ghi nhận lớn nhất, niềm hạnh phúc lớn nhất là được thính giả nhớ tên, nhớ giọng và coi như một người bạn thân thiết, gần gũi của mọi nhà.

Nhà báo Đình Khải (tên đầy đủ là Nguyễn Đình Khải) sinh năm 1943 tại huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. Ông từng là Phó Trưởng ban Thời sự Chính trị tổng hợp (VOV1), Đài Tiếng nói Việt Nam. Không chỉ là một bình luận viên bóng đá được nhiều người mến mộ, ông còn xuất bản nhiều tập sách như: “Nghiệp truyền lửa” (bút ký, Nhà xuất bản Lao Động, 2006), “Vào... Lại không vào” (bút ký, Nhà xuất bản Lao Động, 2007), “Lá rụng về cội” (tập truyện ngắn, Nhà xuất bản Lao Động, 2008), “Đam mê” (tự truyện, Nhà xuất Lao Động, 2015), “Những đêm trắng” (tập thơ, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2016), “Bên bến sông quê” (Tập thơ, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2019), "Về với quê hương" (NXB Hội nhà văn, 2020)...