Nguyễn Thị Định - Vị nữ tướng huyền thoại

Thủ lĩnh “Đội quân tóc dài”

Nữ tướng Nguyễn Thị Định - người dân vẫn trìu mến gọi là "Cô Ba Định" - sinh ngày 15-3-1920, là con út trong một gia đình nông dân nghèo có 10 anh em, nhưng giàu lòng yêu nước tại xã Lương Hòa, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre. Lớn lên, Út Định trở thành một thiếu nữ xinh đẹp. Nhưng trong cảnh nước mất nhà tan, vượt qua cuộc sống bình thường của một cô thôn nữ, Út Định sớm giác ngộ và lựa chọn con đường đi theo cách mạng đầy gian khổ, tham gia phong trào Đông Dương đại hội năm 1936.

Hai năm sau, tháng 10-1938, đồng chí Nguyễn Thị Định vinh dự được đứng vào hàng ngũ của Đảng.

Trong thời gian này, Út Định xây dựng gia đình với ông Nguyễn Văn Bích (Ba Bích), một trong số các đồng chí cùng hoạt động.

Ngày 4-10-1939, đồng chí Ba Bích bị Pháp bắt, đày đi Côn Đảo khi Ba Định mới sinh con trai được ba ngày. Năm 1940, đến lượt Ba Định và đứa con mới bảy tháng tuổi lại bị mật thám vây bắt. Chúng đưa hai mẹ con về Khám Lá Bến Tre. Khi ấy, Ba Định buộc phải gửi con về nhà, trước khi bị đày đến nhà tù Bà Rá.

Tại đây, bà nhận tin chồng đã hy sinh ngoài Côn Đảo. Đau đớn tột cùng, nhưng bà vẫn nhớ lời chồng dặn: “Dấn thân vào con đường cách mạng là phải chịu gian khổ, hy sinh”.

Sau một thời gian kiên cường đấu tranh với đòn roi của giặc, đến năm 1943, bà cùng một số đồng chí khác thoát khỏi nhà tù, trở về địa phương. Năm 1944, đồng chí Nguyễn Thị Định bắt liên lạc với Đảng. Trong khí thế hừng hực của Cách mạng Tháng Tám, đồng chí Nguyễn Thị Định đã dẫn đầu hàng nghìn quần chúng tràn vào cướp chính quyền tại tỉnh lỵ Bến Tre.

Khi Pháp trở lại đánh chiếm Nam Bộ, đồng chí Nguyễn Thị Định được bầu vào Ban Chấp hành Phụ nữ cứu quốc tỉnh. Với ý chí kiên cường, lòng yêu nước mãnh liệt, lại mưu trí nên tháng 3-1946 bà là người phụ nữ đầu tiên được Tỉnh ủy chọn cử trong Đoàn cán bộ Nam Bộ vượt biển, ra Bắc báo cáo với Đảng, Bác Hồ về tình hình chiến trường Nam Bộ và xin vũ khí chi viện.

Với lòng quả cảm, trí thông minh, bà làm trưởng đoàn cùng với các đồng chí trong đoàn vượt trùng dương, bão tố, khéo léo tránh được hệ thống tuần tra nghiêm ngặt của quân địch, vận chuyển 12 tấn vũ khí từ Bắc về Nam an toàn. Chuyến vượt biển lịch sử từ Nam ra Bắc đầu tiên này đã mở ra con đường huyền thoại - “Đường Hồ Chí Minh trên biển” cho cuộc kháng chiến chống Mỹ sau này.

Về lại Bến Tre, năm 1947, đồng chí Nguyễn Thị Định được bầu vào Tỉnh ủy. Năm 1951, thời điểm gian khó nhất của tỉnh, bà được tăng cường về làm Phó Bí thư rồi Bí thư Huyện ủy Mỏ Cày, lãnh đạo khôi phục phong trào cách mạng trên địa bàn. Năm 1952, bà là Đoàn trưởng Phụ nữ cứu quốc tỉnh Bến Tre.

Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, đồng chí Nguyễn Thị Định được chỉ định vào Thường vụ Tỉnh ủy và được giao nhiệm vụ ở lại miền Nam hoạt động bí mật trong điều kiện rất khó khăn, gian khổ. Biết bao lần vào sinh ra tử, nhưng nhờ sự yêu thương đùm bọc của nhân dân, bà Ba Định luôn được an toàn.

Cuối năm 1959, sau khi tiếp thu Nghị quyết số 15, bà là người phát động cuộc nổi dậy khởi nghĩa tại Bến Tre bằng khái niệm “Đồng khởi” đầu tiên và trực tiếp chỉ đạo cuộc “Đồng khởi” đợt 1, nổ ra ngày 17-1-1960 tại Mỏ Cày. Cũng từ đây, “Đội quân tóc dài” huyền thoại và phương châm tiến công địch bằng “ba mũi giáp công” - chính trị kết hợp với vũ trang và binh vận ra đời, phát triển rộng khắp, góp phần to lớn vào Đại thắng mùa Xuân năm 1975, thống nhất đất nước; làm rạng rỡ thêm truyền thống yêu nước, anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang của người phụ nữ Việt Nam.

Sau cuộc Đồng khởi thắng lợi vang dội, tháng 4-1960, đồng chí Nguyễn Thị Định được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy. Năm 1964, bà được bầu là Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam.

Vị nữ tướng - niềm tự hào của phụ nữ Việt Nam

Năm 1965, tại Đại hội Phụ nữ toàn miền Nam, đồng chí Nguyễn Thị Định được bầu là Hội trưởng Hội Liên hiệp Phụ nữ giải phóng miền Nam. Cũng trong năm này, đồng chí được giao nhiệm vụ Phó Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam Việt Nam, tham gia Quân ủy miền, phụ trách phong trào chiến tranh du kích.

Ngày 17-4-1974, đồng chí Nguyễn Thị Định chính thức được phong quân hàm Thiếu tướng.

Mùa xuân 1975, trong 5 cánh quân rầm rập tiến về giải phóng Sài Gòn, có nữ tướng Nguyễn Thị Định trong vai trò Phó Tổng tư lệnh Quân giải phóng, Phó Tổng chỉ huy chiến dịch.

Sau ngày đất nước thống nhất, năm 1976, đồng chí Nguyễn Thị Định được bổ nhiệm làm Thứ trưởng Bộ Thương binh và Xã hội, được bầu làm Phó Chủ tịch thứ nhất Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam.

Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV (12-1976), đồng chí được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Từ đó, đồng chí Nguyễn Thị Định giữ nhiều chức vụ quan trọng của Đảng và Nhà nước, như: Ủy viên Trung ương Đảng các khóa IV, V, VI; đại biểu Quốc hội Việt Nam các khóa VI, VII, VIII; Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam (năm 1982).

Từ tháng 6-1987 đến tháng 3-1992, đồng chí giữ chức Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước. Thời gian này, đồng chí còn giữ chức Phó Chủ tịch Liên đoàn Phụ nữ dân chủ quốc tế, Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Nam - Cuba...

Trải qua hai cuộc kháng chiến, cho đến khi giữ cương vị quan trọng trong bộ máy nhà nước, đồng chí Nguyễn Thị Định luôn giữ phẩm chất nhân ái, rộng lượng, bao dung, sống chan hòa, gần gũi, chân tình với mọi người. Chính vì vậy, cái tên chị Ba, cô Ba, bà Ba đã quen thuộc, thân thương, không chỉ sống mãi trong lòng nhân dân quê hương Bến Tre và cả nước, mà còn vượt ra xa, cả với bạn bè năm châu.

Thiếu tướng Nguyễn Thị Định từ trần ngày 26-8-1992. Để tri ân những công lao, đóng góp của bà, ngày 30-8-1995, bà được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Trong dịp lễ kỷ niệm lần thứ 20 ngày thành lập Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam năm 1966, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ngợi khen: “Phó Tổng tư lệnh quân giải phóng miền Nam là cô Nguyễn Thị Định. Cả thế giới chỉ nước ta có vị tướng quân gái như vậy. Thật là vẻ vang cho cả miền Nam, cho cả dân tộc ta”.

Để tri ân công lao đóng góp của nữ tướng Nguyễn Thị Định, tỉnh Bến Tre lập Khu lưu niệm Nguyễn Thị Định tại ấp Phong Điền, xã Lương Hòa (Giồng Trôm). Bên cạnh đền thờ có trường THPT mang tên Nguyễn Thị Định. Nhân dân Hát Môn (huyện Phúc Thọ Hà Nội), tỉnh Phú Thọ đã rước bát hương thờ bà về thờ trong khu đền Hai Bà Trưng.

Trung ương Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam có giải thưởng Nguyễn Thị Định dành tặng cán bộ Hội Liên hiệp phụ nữ các cấp có thành tích xuất sắc; các cấp Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Bến Tre có chương trình học bổng Nguyễn Thị Định hoạt động liên tục từ năm 1996 đến nay... Tên của bà cũng được đặt cho nhiều tuyến đường và trường học tại nhiều địa phương ở các tỉnh, thành phố trong cả nước.

Ngày 15-3 tới đây, nhân kỷ niệm 105 năm ngày sinh của đồng chí Nguyễn Thị Định (15/3/1920 - 15/3/2025), Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bến Tre phối hợp cùng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khoa học cấp Bộ với chủ đề "Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của đồng chí Nguyễn Thị Định", nhằm tôn vinh tấm gương người nữ cán bộ lãnh đạo tiêu biểu, cống hiến trọn đời cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, một tấm gương sáng về đức hy sinh, lòng nhân hậu, một người phụ nữ tài đức vẹn toàn.