Người lính và những khắc khoải trong thơ

Có lẽ, điều trăn trở, nỗi day dứt lớn nhất trong Hoàng Dương cũng như trong thơ ông là những đồng đội đã ngã xuống mà tên tuổi vẫn còn lẫn vào đâu đó trong thẳm xanh vô tận. “Đồng đội còn đâu đó lang thang/ Không dòng tên, địa chỉ/ Tìm, tìm mãi một nơi yên nghỉ/ Quê nhà xa chẳng biết mà về”. Những câu thơ được viết trong nỗi buồn vô hạn, khi ông trở lại Thành cổ Quảng Trị thắp hương tri ân các anh hùng liệt sĩ trong dịp 27-7, những ngôi mộ khuyết danh làm nhà thơ khắc khoải khôn nguôi.

Mỗi người lính ra đi mang theo một cuộc đời, một số phận, số phận của họ lại gắn với bao nhiêu số phận khác: “Nay trong gió, trong cỏ anh có nghe/ Quê hương tha thiết đợi anh về/ Dòng tên anh được viết bằng nước mắt/ Lăn trên má mẹ già/ Thấm ướt gối người yêu”. Người lính ngã xuống đã là mất mát khôn tả, nhưng khi các anh còn chưa được trở về quê quán thì sự hao khuyết nhân lên với người ở lại. Hoàng Dương, bằng cảm xúc chân thực của một người lính, đã có những câu thơ lay động lòng người. Hình ảnh dòng tên liệt sĩ được viết bằng dòng nước mắt của người mẹ, người yêu là hình ảnh đáng nhớ trong thơ Hoàng Dương.

Cuộc đời Hoàng Dương như một chuyến đi dài, mà mục tiêu xuyên suốt hành trình là gặp lại đồng đội, dẫu chỉ là gặp gỡ trong tâm thức, trong nỗi nhớ. “Sông Hương ơi/ Ta lại về/ Đồng đội vẫn nằm đây/ Trận đánh trên sông loang đến tận bây giờ”. Trên sông Hương, trận đánh ác liệt đã cướp đi của ông những người đồng đội, vòng loang trên sông năm đó như còn loang đến ngày nay. Đó là vòng loang của sự tưởng nhớ, của lòng biết ơn.  

Tố chất người lính in đậm trong con người, trong ngòi bút Hoàng Dương bởi ông là “con nhà nòi”, cha ông cũng từng là một người lính. “Đè xuống lưng cha, chiến tranh, bão tố/ Người đổ máu cho đời xanh lại”. Trong niềm tự hào vẫn có cả xót xa, đó là điều không tránh khỏi khi sự trường tồn của dân tộc gắn liền với biết bao cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước.

Tiếp bước chân cha, Hoàng Dương khoác ba lô lên đường khi cuộc kháng chiến chống Mỹ bước vào giai đoạn ác liệt nhất. “Những chuyến tàu trong đời anh chờ tới/ Đất nước xanh hơn sau mỗi cuộc chia ly/ Anh đi qua bao núi rừng/ Mà cánh võng luôn chao về một phía”. Hình ảnh màu xanh lặp lại như một truyền thống, như sự tiếp nối không mỏi của những thế hệ người lính. Vẫn biết sẽ chia ly nhưng điều đó không làm họ nản chí, bởi sự chia ly ấy giúp đất nước mình xanh hơn. Màu xanh chính là sự sống, là tự do, độc lập. Đồng thời, nói về sự hiến dâng thầm lặng ấy, nhà thơ cũng ca ngợi sự thủy chung, son sắt của người chiến sĩ. “Mà cánh võng luôn chao về một phía” là câu thơ hay, giàu tính liên tưởng.

“Những người lính chọn đời trận mạc/ Mang trong mình bóng dáng dòng sông/ Êm đềm chảy qua đạn bom khói lửa/ Phía cuối dòng ngưng một tình yêu”. Viết về hậu phương - tiền tuyến, Hoàng Dương hình tượng hóa tình yêu thời chiến thành hình ảnh dòng sông trong tâm tưởng mỗi người. Điều đó làm cho thơ ông thêm sức gợi và sức lan tỏa khi chạm sâu vào tâm thức người đọc.

Nhà thơ Hoàng Dương sinh năm 1947 tại Ninh Bình. Trước thi tập Khoảnh khắc và mãi mãi, ông đã in Duyên thầm (NXB Hội Nhà văn, 2009), Có tình ta trong đó (NXB Hội Nhà văn, 2013).