Người kéo lá cờ đầu tiên trong ngày Quốc khánh

Bà Lê Thi (bên phải).

… Cuối năm 1944, khi còn là một thiếu nữ tôi được chị Tuyết Minh, một cán bộ cách mạng giác ngộ tham gia Hội Phụ nữ Cứu quốc. Chúng tôi hoạt động hăng say, tuyên truyền cho chị em và nhân dân ủng hộ Việt Minh. Ngày 19.8 nhân dân thủ đô sôi sục giương cao khẩu hiệu, biểu ngữ, cờ đỏ sao vàng tiến đến Nhà Hát Lớn dự mít tinh, sau đó chia thành ba nhánh đi cướp chính quyền ở Bắc Bộ Phủ (Nhà khách Chính Phủ hiện nay), Sở Liêm Phóng và Trại Bảo An Binh. Tôi hoà theo dòng người thứ ba kéo tới Trại Bảo An Binh (phố Hàng Bài trước cửa Rạp Tháng Tám), kêu gọi địch hạ vũ khí. Bọn Nhật ở đây mới đầu còn chống cự, nhưng trước khí thế cách mạng như vũ bão, chúng đã phải hạ vũ khí đầu hàng.

Sáng sớm tinh mơ ngày 2-9-1945, từ mọi nẻo đường, hàng vạn người cuồn cuộn đổ về Quảng trường Ba Đình, dự lễ mừng độc lập. Tôi và chị em trong Hội Phụ nữ cứu quốc thướt tha áo dài trắng hoà vào dòng người, vừa đi vừa hô vang “Việt Nam độc lập muôn năm”, “Ủng hộ Việt Minh”… Đến sân quảng trường,tôi đã thấy đủ các khối công, nông, binh, tôn giáo… ai cũng háo hức ngước nhìn lên lễ đài, chờ phút giây Bác Hồ xuất hiện. Bỗng một anh trong Ban tổ chức xuống chỗ chúng tôi, yêu cầu cho một người lên kéo cờ. Mọi người nhất trí cử tôi. Tôi bàng hoàng vì đây là một vinh dự quá lớn nên rất run và hồi hộp. Đến chân cột cờ, tôi gặp một nữ du kích người Tày mặc quần áo Chàm (Sau này, tôi mới biết đó là chị Đàm Thị Loan vợ của đại tướng Hoàng Văn Thái). Chúng tôi chưa kịp chào hỏi nhau, thì bản quốc ca hoành tráng đã vang lên, tôicao hơn nên từ từ kéo dây, còn chị Loan đưa hai tay nâng lá cờ. Quốc ca kết thúc, cũng là lúc cờ lên tới đỉnh cột. Nhìn lá cờ đỏ sao vàng tung bay trước gió, trên nền trời hoà bình xanh ngắt, chúng tôi xúc động đến trào nước mắt. Lúc đó, tôi mới quay lên lễ đài, thấy Bác Hồ đẹp như một tiên ông giản dị trong bộ quần áo ka ki, đang đọc Tuyên ngôn độc lập. Khi Bác đọc lời thề: “Toàn thể nhân dân Việt Nam thà chết không chịu làm nô lệ”, chúng tôi và biển người đồng thanh thét vang: “Xin thề”!Tôi không thể nào tả xiết niềm hạnh phúc và sung sướng, khi được làm dân một nước độc lập. Những ngày tháng hào hùng và giây phút thiêng liêng ấy sẽ còn theo tôi suốt cả cuộc đời”.

Sau Cách mạng Tháng Tám, từ năm 1947 đến 1950, Giáo sư Lê Thi được tổ chức điều về hoạt động bí mật trong nội thành Hà Nội, âm thầm vận động bà con ủng hộ Kháng chiến chống Pháp. Hoà bình lập lại, bà được cử đi học Trường Lý luận cao cấp Nguyễn Ái Quốc (nay là Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) khoá đầu tiên, sau đó ở lại trường và bắt đầu công tác nghiên cứu xã hội. Năm 1961, làm Viện trưởng Viện Triết học, đến năm 1987 bà đã cùng đồng nghiệp xây dựng Trung tâm Nghiên cứu Gia đình và Phụ nữ. Bà được Nhà nước phong Giáo sư năm 1991.

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng, Giáo sư Lê Thi đã nhiều lần được gặp Bác Hồ. Giáo sư kể lại: “Một lần Bác về thăm trường Nguyễn Ái Quốc nơi tôi đang công tác, vì đang có bầu to nên tôi không dám đứng ở hàng trên, mà lui xuống dưới. Vậy mà Bác nhìn thấy liền đùa: “Mời cô lên đây, phải ưu tiên phụ nữ mang thai, ai lại để cô ấy đứng ở dưới”. Tôi vừa ngượng ngùng vừa sung sướng, tiến tới trước mặt Người. Với tôi đó là kỉ niệm xúc động và sâu sắc nhất”.

Là con gái của nhà trí sĩ nổi tiếng - cụ Dương Quảng Hàm, giáo sư Lê Thi và 7 anh chị em của mình, đều được giáo dục trở thành những nhà trí thức có nhiều cống hiến cho đất nước nhưgiáo sư –anh hùng lao động Dương Trọng Bái, cố giáo sư Dương Thị Cương… Trong cuộc đời làm khoa học của mình, Giáo sư Lê Thi đã viết 11 quyển sách, làm chủ biên hơn 20 đầu sách và tham gia nhiều công trình khoa học có giá trị. Những cuốn sách được đánh giá cao đó là: “Vai trò Gia đình trong vấn đề xây dựng nhân cách gia đình Việt Nam”; “Chủ tịch Hồ Chí Minh và con đường đưa phụ nữ Việt Nam tới bình đẳng, tự do”; “Gia đình Việt Nam trong bối cảnh đổi mới”… Trong cuộc sống gia đình, bà cũng rất hạnh phúc bên người chồng cùng chí hướng và các con cháu. Bà nói: “tôi tự hào vì đã tham gia góp một phần nhỏ trong Cuộc khởi nghĩa Tháng Tám giành lại độc lập cho non sông. Nay tuy đã tuổi cao, sức yếu nhưng tôi vẫn muốn dùng những kiến thức khoa học của mình, để tiếp tục cống hiến cho nhân dân cho đất nước”..

Bạch Dương