Người Hà Nội bên thềm kỷ nguyên mới

Bài hát về người Hà Nội nhưng không nói cụ thể về con người mà nói về “hồn núi sông ngàn năm”, cái nuôi dưỡng nên người Hà Nội. Có lẽ vì tác giả là người sinh ra và lớn lên bên hồ Gươm, lại có một tâm hồn và tài năng đặc biệt nên mới cảm nhận được sự lớn lên thành người của mình bằng “hồn núi sông ngàn năm” từ những gì gần gũi nhất, thật nhất và cũng lắng đọng nhất. Phải chăng “Đây Hồ Gươm, Hồng Hà, Hồ Tây.../ Đây Thăng Long, đây Đông Đô, đây Hà Nội, Hà Nội mến yêu” đã nuôi dưỡng ông và những người Hà Nội thành những con người cùng nhân dân cả nước làm cho Hà Nội trở thành “Thủ đô của lương tri, phẩm giá con người”?

Vậy người Hà Nội có gì đặc biệt? Người Hà Nội bước vào kỷ nguyên mới cần phát huy phẩm chất đã có và bổ sung những phẩm chất mới nào? Xác định điều đó không dễ, có lẽ phải bắt đầu từ truyền thống ngàn năm văn hiến.

Để thuyết phục quần thần và dân chúng dời đô về Thăng Long, vua Lý Thái Tổ đã gọi đất này là “chốn kinh sư muôn đời”. Đến nay đã hơn ngàn năm, trải bao thăng trầm lịch sử, điều đó vẫn hoàn toàn đúng! Trong “Chiếu dời đô”, vị Thái Tổ nhà Lý nhấn mạnh đất địa linh với thế “rồng cuộn, hổ ngồi”, với phong thủy “núi sau, sông trước”. Phải chăng đất địa linh sinh nhân kiệt? Việt Nam có “tứ bất tử” thì ở Hà Nội đã có ba vị. Đó là Tản Viên Sơn Thánh, Thánh Gióng, Chử Đồng Tử. Rõ ràng đất này hội tụ khí thiêng sông núi để tụ về đây những vị thánh thần, tụ về đây những anh hùng hào kiệt khắp mọi miền đất nước mà làm nên lịch sử hào hùng của dân tộc. Và chính lịch sử ấy lại hun đúc nên con người Thăng Long - Hà Nội đại diện cho những phẩm chất tốt đẹp nhất của “lương tri, phẩm giá con người”!

Nói người Hà Nội thanh lịch là nói cái bản sắc, cái đặc sắc, cái dễ nhận biết. Tuy nhiên, cần hiểu thanh lịch với nội hàm rộng lớn hơn cái biểu hiện qua lời ăn, tiếng nói, trang phục, dáng điệu, cách ứng xử. Muốn thanh, muốn lịch ắt phải có trí tuệ, hiểu biết, phải có dũng khí, bản lĩnh, có năng lực thích ứng với mọi hoàn cảnh của cuộc sống thường nhật và rộng hơn là cuộc sinh tồn giữ nước và dựng nước. Không có bản lĩnh, không có hiểu biết, không có văn hóa bao dung, làm sao Hà Nội có thể hội tụ bốn phương? Làm sao Hà Nội có thể dung nạp người “tứ chiếng” để trở thành cái nôi nuôi dưỡng những tài năng xuất chúng mà đời nào cũng có! Những phẩm chất quý giá đó vừa là tài sản đặc hữu, vừa là truyền thống ngàn năm của người Hà Nội. Nói xây dựng người Hà Nội không thể không giữ gìn và phát huy những giá trị quý báu đó. Tuy nhiên, người Hà Nội là người Việt Nam, xây dựng giá trị con người Hà Nội phải trên cơ sở hội tụ những tinh hoa bản gốc người Việt Nam.

Các nhà nghiên cứu đã đúc kết nhiều phẩm chất tốt đẹp của người Việt Nam. Tuy còn có những sai khác nhất định, nhưng nhìn chung đều thống nhất một điều rằng, những phẩm chất cốt lõi, cần có không phải thứ nhất thành bất biến. Yêu nước, cần cù, nhân ái, khoan dung, trọng nghĩa tình, trọng đạo lý là những phẩm chất cốt lõi đã hình thành từ truyền thống giữ nước và dựng nước, đã được kiểm chứng bởi thời gian lịch sử hàng ngàn năm của dân tộc. Những phẩm chất cần có đang được hình thành và hoàn thiện nhằm đáp ứng yêu cầu của điều kiện mới cũng cần được khẳng định, đó là: Khỏe về thể chất, lành mạnh về tinh thần, có ý chí kiên cường, có nền tảng tri thức đáp ứng yêu cầu của đời sống hiện đại. Đoàn kết, thể hiện cụ thể bằng tinh thần và năng lực hợp tác trong học tập, lao động, sản xuất kinh doanh có trách nhiệm vì sự phát triển của đất nước. Trên cơ sở những phẩm chất chung ấy, người Hà Nội cần có những phẩm chất nào nữa khẳng định bản sắc của mình, đặc biệt bên thềm kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc?

Trong mọi hoàn cảnh của lịch sử, người Hà Nội về cơ bản vẫn mang đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp của người Việt Nam. Tuy nhiên, người Hà Nội vẫn có những nét riêng tạo nên bản sắc của người “kinh sư muôn đời”. Bước vào kỷ nguyên mới, chúng tôi cho rằng, người Hà Nội cần khẳng định rõ hơn những phẩm chất đặc hữu của người Thủ đô anh hùng, Thành phố vì hòa bình, Thành phố sáng tạo. Đó là:

Thứ nhất: Tiên phong. Đây là phẩm chất cần có đối với người Hà Nội bên thềm kỷ nguyên mới. Người Hà Nội có được một tài sản lớn nhất trong kho tàng văn hóa dân tộc, lại được tiếp nhận những điều kiện tốt nhất về vật chất và tinh thần với tư cách là công dân Thủ đô, đầu não chính trị, trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa - xã hội phải là người tiên phong trong mọi lĩnh vực của kỷ nguyên mới.

Thứ hai: Bản lĩnh. Muốn tiên phong, muốn sáng tạo phải có bản lĩnh. Bản lĩnh trong học tập, lao động. Bản lĩnh trong cuộc sống. Kỷ nguyên mới với nhịp độ phát triển có phạm vi và cấp độ cao, trong điều kiện mở cửa, hội nhập sâu rộng, cơ hội và thách thức lớn và phức tạp. Không có bản lĩnh không thể thích ứng được.

Thứ ba: Sáng tạo. Kỷ nguyên mới là kỷ nguyên số, kỷ nguyên công nghệ, kỷ nguyên cách mạng 4.0, không cho phép lạc hậu trong tư duy cũng như tác nghiệp. Sáng tạo là phẩm chất hàng đầu để đáp ứng yêu cầu này.

Thứ tư: Bao dung. Phẩm chất này vốn có trong người Việt Nam nói chung, đặc biệt là người Hà Nội. Nếu không bao dung làm sao Thủ đô trở thành cái nôi nuôi dưỡng hiền tài từ mọi miền đất nước về đây. Trong kỷ nguyên mới, Hà Nội còn phải hội tụ bốn phương cả về nhân lực và tài lực. Bởi thế phẩm chất bao dung hơn bao giờ hết cần được phát huy ở cấp độ mới, hàm chứa ý nghĩa rộng lớn cả về vật chất và tinh thần, cả nội dung và hình thức của phẩm chất này, nhằm đáp ứng yêu cầu mới.

Thứ năm: Thanh lịch, văn minh. Hà Nội không chỉ là trung tâm đầu não về chính trị của Việt Nam mà đang trở thành địa chỉ tin cậy của các sự kiện quốc tế. Bởi thế, thanh lịch là phẩm chất đặc hữu của người Hà Nội cần được phát huy, đồng thời với nó là phẩm chất mới của xã hội hiện đại, đó là văn minh. Thanh lịch, văn minh làm cho người Hà Nội dễ gần hơn với những con người “visa toàn cầu”, ấn tượng hơn với nguồn du khách hết sức đa dạng của Thủ đô.

Xuân mới đang đến, xuân tràn đầy hy vọng. Người Hà Nội bên thềm kỷ nguyên mới, tự tin, hứng khởi và chủ động. Nhìn về quá khứ, ôn lại truyền thống để trân quý cái đã có. Trân quý cái đã có để tự hào. Hoàn thiện cái đang có để tự tin. Lạc quan về cái sẽ có để hứng khởi bước vào kỷ nguyên mới. Phải chăng người Hà Nội bên thềm kỷ nguyên mới là như thế!