Ngăn chặn tác hại nghiêm trọng của thuốc lá

“May mắn khi được lớn lên trong một gia đình không có khói thuốc”

Đó là chia sẻ của Đoàn Huỳnh Gia Bảo, học sinh trường THPT Hòa Vang (Đà Nẵng) tại lễ Mít tinh hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá do Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phối hợp với Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá tổ chức mới đây. Em Đoàn Huỳnh Gia Bảo bộc bạch: “Lần đầu tiên khi em nhìn thấy một bạn học sinh sử dụng thuốc lá điện tử, em đã thực sự tò mò. Trong mắt em lúc đó, nó trông hiện đại, nhỏ gọn, lại có mùi thơm dễ chịu - tưởng chừng như vô hại. Nhưng rồi khi tìm hiểu kỹ hơn, em mới thực sự hiểu rằng, đằng sau vẻ ngoài "cool ngầu" ấy là cả một hiểm họa tiềm ẩn đối với sức khỏe, đặc biệt là não bộ đang phát triển của chúng em”.

Không phải ngẫu nhiên chủ đề của Ngày Thế giới không thuốc lá năm 2025 là “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo”. Thực tế cho thấy, những hình thức quảng bá bắt mắt, những chiêu trò tiếp thị tinh vi của các tập đoàn thuốc lá đang khiến giới trẻ lầm tưởng rằng thuốc lá thế hệ mới là vô hại, thậm chí còn “cool” và “trendy”. Những thông điệp “giảm hại”, “giúp bỏ thuốc lá” thực chất chỉ là sự hấp dẫn giả tạo mà các tập đoàn thuốc lá vẽ ra để đánh lừa thanh thiếu niên - đối tượng dễ tò mò, dễ tin, dễ tổn thương.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), sử dụng thuốc lá là một trong những mối đe dọa sức khỏe cộng đồng lớn nhất mà thế giới đã và đang phải đối mặt. Mỗi năm trên thế giới có khoảng 8 triệu ca tử vong do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá, trong đó 1,3 triệu ca tử vong do hút thuốc thụ động.

Còn theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, tại Việt Nam, với hơn 15 triệu người hút thuốc, việc sử dụng thuốc lá hiện đang gây ra gánh nặng bệnh tật và tử vong sớm với con số ước tính lên tới hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm.

Trong bối cảnh đó, việc Quốc hội ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, và mới đây là Nghị quyết số 173/2024/QH15, chính thức cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025, là dấu mốc quan trọng thể hiện sự quyết tâm mạnh mẽ của Nhà nước ta trong công cuộc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Đây không chỉ là một quyết định chính trị - pháp lý đúng đắn, mà còn là một lời cảnh tỉnh sâu sắc về mức độ nguy hiểm và cấp bách của vấn đề thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử - sản phẩm đang len lỏi từng ngày vào học đường, vào mạng xã hội, vào cuộc sống của giới trẻ.

Khuyến nghị nâng thuế và giá bán thuốc lá, đầu tư hỗ trợ cai thuốc lá

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn đã chỉ ra một số khó khăn ảnh hưởng tới nhiệm vụ ngăn chặn tác hại của thuốc lá ở Việt Nam hiện nay. Đó là các sản phẩm thuốc lá mới (chủ yếu là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng) đang được nhà sản xuất quảng bá tới đối tượng là người chưa từng hút thuốc (bao gồm cả phụ nữ và trẻ em) thông qua hương vị, mẫu mã sản phẩm, gây hiểu lầm rằng thuốc lá mới không có hại để thu hút người sử dụng thuốc lá, đặc biệt là thanh thiếu niên.

Thêm nữa, giá thuốc lá ở Việt Nam thuộc hàng thấp nhất trên thế giới, nguyên nhân chính vì mức thuế tính trên giá bán lẻ của Việt Nam (36%) thấp hơn mức trung bình của các quốc gia có thu nhập trung bình (59%) và cách xa so với khuyến cáo của WHO (75%). So với các nước ASEAN thì thuế tính trên giá bán lẻ thuốc lá của Việt Nam cũng ở mức rất thấp (mức thuế trên giá bán lẻ của Thái Lan là 78,6%, Phillipines 71,3% và Singapore 67,5%). Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có giá thuốc lá rẻ nhất trên thế giới, khiến người có thu nhập thấp và người mới hút, kể cả trẻ em dễ dàng tiếp cận, dẫn đến nghiện sớm và gia tăng nguy cơ bệnh tật, tử vong.

Trước thực trạng này, Tiến sỹ Angela Pratt - Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam khuyến nghị cần nâng thuế và giá bán thuốc so với quy định hiện hành. Khẳng định “Thuế thuốc lá giống như một loại vắc-xin chống lại tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe thanh thiếu niên”, bà nhấn mạnh: “Biện pháp nâng thuế và giá sẽ góp phần giảm tiêu thụ thuốc lá, giúp bảo vệ giới trẻ khỏi những rủi ro của việc sử dụng thuốc lá suốt đời, đồng thời, giúp tăng ngân sách từ thuế thuốc lá nhằm đầu tư cho các ưu tiên chính của chính phủ”.

Còn TS Jennifer Houston - Phó Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tư vấn, và dùng thuốc hỗ trợ người sử dụng thuốc lá cai thuốc lá thành công. Bà cho biết: “Đầu tư cho dịch vụ hỗ trợ cai thuốc lá, bao gồm các dịch vụ như tư vấn ngắn, đường dây cai thuốc, công cụ cai thuốc kỹ thuật số, liệu pháp thay thế nicotin và thuốc cai nghiện là một khoản đầu tư hợp lý, giúp nhiều người được bảo vệ sức khỏe hơn”.

Hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá 31-5, Bộ Y tế đề nghị UBND các tỉnh, thành thường xuyên tổ chức công tác thanh tra, kiểm tra việc tuân thủ quy định cấm hút thuốc tại các cơ sở y tế, cơ sở giáo dục, nơi làm việc, khách sạn, nhà hàng và các địa điểm cấm hút thuốc lá khác. Cùng với đó là thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội về nội dung “cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng”.

“Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo”, thông điệp mà Bộ Y tế mong muốn lan tỏa dịp này, đó là: “Không có bất kỳ sản phẩm thuốc lá nào và không có mức độ tiếp xúc nào đối với thuốc lá được coi là an toàn cho sức khỏe, bao gồm: Thuốc lào, xì gà, thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử, thuốc lá tự cuốn, thuốc lá tẩu và các sản phẩm thuốc lá không khói. Thuốc lá, thuốc lá mới và các sản phẩm chứa nicotine rất có hại cho sức khỏe, thậm chí gây tử vong cho cả người hút và người không hút nhưng thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc. Đối với trẻ em và thanh thiếu niên, các sản phẩm này có thể làm suy yếu nghiêm trọng sự phát triển não bộ”./.