Mỹ - Trung Quốc: Căng thẳng thương mại có nguy cơ leo thang

Theo báo cáo của Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR), sự thống trị có mục tiêu của Trung Quốc trong các ngành nói trên là “vô lý" và có thể bị kiện theo luật. Động thái này tiếp tục làm gia tăng căng thẳng giữa hai nền kinh tế đứng đầu thế giới.

Báo cáo được đưa ra sau cuộc điều tra của USTR tiến hành từ tháng 4-2024 theo đơn kiến nghị của 5 liên đoàn lao động, gồm: Liên đoàn Công nhân thép Mỹ; Hiệp hội Công nhân cơ khí và hàng không vũ trụ quốc tế; Hội Huynh đệ quốc tế thợ nồi hơi, thợ đóng tàu, thợ rèn và người hỗ trợ; Hội Huynh đệ quốc tế thợ điện và Cục Thương mại hàng hải.

Đây là cuộc điều tra theo ngành đầu tiên của Mỹ trên cơ sở của Đạo luật Thương mại Mỹ năm 1974 - một công cụ cho phép Chính phủ Mỹ thực thi các biện pháp trừng phạt đối với những quốc gia nước ngoài có hành vi "không thể biện minh" hoặc "vô lý", tạo gánh nặng cho thương mại Mỹ.

Báo cáo nêu trên cũng cho rằng, việc Trung Quốc nhắm mục tiêu vào các ngành hàng hải, hậu cần và đóng tàu là rào cản lớn nhất đối với sự phục hồi của các ngành công nghiệp Mỹ trong các lĩnh vực này.

Theo dữ liệu trích dẫn từ cuộc điều tra, thị phần của Trung Quốc trong ngành đóng tàu toàn cầu trị giá 150 tỷ USD, đã tăng hơn 50% vào năm 2023, từ mức khoảng 5% vào năm 2000, phần lớn là nhờ trợ cấp của chính phủ. Trong khi các công ty đóng tàu Mỹ từng thống trị thị trường toàn cầu đã chứng kiến thị phần giảm xuống dưới 1%.

Theo phân tích của Tập đoàn Cảng biển Linerlytica, tàu do Trung Quốc đóng chiếm 225 trong tổng số 1.045 tàu hiện đang được triển khai tại Mỹ.

Đại diện của USTR, bà Katherine Tai cho biết, ngành đóng tàu thương mại của Hoa Kỳ hiện đã giảm xuống còn chưa đầy 5 tàu/năm từ 70 tàu/năm vào năm 1975, trong khi Trung Quốc hiện đóng 1.700 tàu/năm.

"Sự thống trị có mục tiêu của Bắc Kinh đối với các lĩnh vực này làm suy yếu cạnh tranh công bằng theo định hướng thị trường, làm tăng rủi ro an ninh kinh tế và là rào cản lớn nhất đối với việc phục hồi các ngành công nghiệp của Mỹ, cũng như các cộng đồng phụ thuộc vào chúng", bà Katherine Tai cho biết thêm.

Phản ứng gay gắt trước báo cáo của USTR, Bắc Kinh bác bỏ kết quả điều tra và mô tả những cáo buộc mà Mỹ đưa ra là một nỗ lực cản trở sự phát triển của Trung Quốc.

Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố được đăng trực tuyến rằng, nước này phản đối mạnh mẽ và “vô cùng không hài lòng" với báo cáo do USTR công bố, đồng thời kêu gọi Mỹ "ngừng đổ lỗi cho Trung Quốc về các vấn đề phát triển công nghiệp trong nước của Mỹ”. Sự suy giảm của ngành đóng tàu Mỹ không liên quan đến Trung Quốc.

Phản bác cáo buộc của Mỹ, Bắc Kinh khẳng định rằng, ngành đóng tàu của nước này dựa vào lợi thế trong hệ thống công nghiệp, lực lượng lao động, môi trường kinh doanh và đã mở cửa với thị trường toàn cầu. Bộ Thương mại nước này cho biết, Trung Quốc sẽ theo dõi chặt chẽ các hành động của Mỹ và thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Những năm gần đây, Mỹ đã có lập trường cứng rắn hơn đối với Trung Quốc trong lĩnh vực thương mại khi đưa ra hàng loạt cuộc điều tra và biện pháp trừng phạt. Sức ép mới nhất là việc nhắm vào TikTok, nền tảng mạng xã hội và chia sẻ video thuộc sở hữu của Trung Quốc. Áp lực ngày càng đè nặng lên Trung Quốc không chỉ trong lĩnh vực kỹ thuật số mà còn lan sang cả lĩnh vực chế tạo, đặc biệt là trong các lĩnh vực liên quan đến các công nghệ then chốt như chất bán dẫn và xe điện.

Trong nhiệm kỳ Tổng thống đầu tiên (2017-2021), nhà lãnh đạo Mỹ Donald Trump đã sử dụng Điều 301 Đạo luật Thương mại Mỹ để áp thuế đối với hàng trăm tỷ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Việc này đã tạo nên một trong những cuộc chiến thương mại lớn nhất trong lịch sử, khiến quan hệ Mỹ - Trung Quốc trở nên căng thẳng. Điều này cũng ảnh hưởng đến thương mại toàn cầu.

Trong nhiệm kỳ lần này, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố sẽ tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc lên 60%. Báo cáo kết quả điều tra của USTR sẽ cung cấp một công cụ để Tổng thống có thể hiện thực hóa những cảnh báo đã đưa ra. Động thái nói trên có nguy cơ đẩy quan hệ thương mại Mỹ - Trung Quốc đứng trước một “cuộc chiến” mới.