Một thú chơi sách

Những năm gần đây, sách bản đặc biệt (bản S) đã không còn quá mới mẻ và xa lạ với cộng đồng người đọc Việt Nam khi ngày càng nhiều đơn vị đầu tư vào phân khúc này. Theo nhà báo Yên Ba, “sách bản S có nhiều phân nhánh khác nhau và cũng không phải là sản phẩm mới trong làng xuất bản Việt Nam. Kể từ khi người Pháp vào Việt Nam và họ mang theo công nghệ in ấn thì những năm đầu thế kỷ XX, đặc biệt thập niên 1930 - 1940, xuất bản Việt Nam đã có rất nhiều ấn bản sách đặc biệt sang trọng. Sau này do điều kiện lịch sử của đất nước, việc xuất bản sách đặc biệt đã chững lại và không có cơ hội phát triển”.

Trong thị trường sách đặc biệt còn nhiều tiềm năng hiện nay, mỗi đơn vị xuất bản, đơn vị liên kết chọn cho mình một lối đi riêng, nhưng Đông A là một trong những đơn vị tiên phong và đầu tư mạnh mẽ nhất vào mảng sách này. Hai mươi năm trước đây, Đông A khi ấy là đơn vị non trẻ hơn nửa tuổi đời nhưng đã cho ra mắt ấn bản đặc biệt đầu tiên “Văn mới 5 năm đầu thế kỷ”. Ông Trần Đại Thắng, Giám đốc Công ty cổ phần Văn hóa Đông A, chia sẻ: “Năm 2005 khi rong ruổi khắp mọi miền đất nước để xin chữ ký trực tiếp của các nhà văn có tác phẩm được in trong hợp tuyển “Văn mới 5 năm đầu thế kỷ”, tôi không hình dung và cũng không tưởng tượng được hành trình làm sách đặc biệt của Đông A sẽ kéo dài được đến tận bây giờ. Có thể nói, ở thời điểm làm hợp tuyển này, Đông A gần như là đơn vị đầu tiên đưa sách phiên bản đặc biệt trở lại với những người sưu tầm và chơi sách”.

Hành trình 20 năm làm ấn bản đặc biệt, đội ngũ làm sách của Đông A đã trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm khác nhau, với ba cột mốc đáng nhớ. Đó là giai đoạn khởi đầu, khi ấy trong mười năm từ 2005 - 2015, có 5 ấn bản đặc biệt được phát hành, gồm: “Văn mới 5 năm đầu thế kỷ”, “Văn mới 5 năm 2011 - 2015”, “Viết về bè bạn”, “Hạt bụi người bay ngược”, “Sắp đặt và diễn”. Sau đó trong ba năm từ 2015 - 2018, là quãng thời gian Đông A tạm ngưng phát hành dòng sách này để nhìn nhận lại thị trường, đánh giá lại năng lực của công ty, đồng thời tự học hỏi và đúc rút kinh nghiệm để thêm động lực phát triển mạnh mẽ hơn. Giai đoạn 2019 - 2020, Đông A bắt đầu chặng đường S100 mới với 9 ấn bản đặc biệt, khởi đầu là tác phẩm “Anh em nhà Karamazov”, được làm từ da PU, mạ nhũ vàng, được đầu tư kỹ về phần nội dung và minh họa. 8/9 cuốn sách bản đặc biệt này được nghệ nhân Nguyễn Đức Khuynh ở Nha Trang đóng bìa thủ công.

Kỹ thuật làm sách thủ công của Đông A tiếp tục được nâng cao hơn, nỗ lực tiệm cận yếu tố mỹ thuật và kỹ thuật làm sách của phương Tây, khi có cơ duyên hợp tác với ông Dư Thanh Khiêm - nhà sưu tầm kiêm nghệ nhân đóng sách đã có 15 năm kinh nghiệm theo học và thực hành đóng sách thủ công tại Brussels, Bỉ. Sau đó, đội ngũ Đông A liên tục đến các nước như Bỉ, Pháp, Anh, Ba Lan, Hà Lan, Đức để gặp các bậc thầy về đóng sách đương đại và tham quan các xưởng đóng sách, các đợt trưng bày và các hội sách thủ công. Để rồi trong giai đoạn từ năm 2021 - 2024, Đông A phát hành 28 ấn bản đặc biệt hết sức đặc sắc với các kỹ thuật mới được áp dụng như lối đóng sách Bradel, kỹ thuật trang trí ghép da inlay... Đặc biệt, không thể không nhắc tới những tác phẩm của tác giả Việt Nam được thiết kế trên giấy dó truyền thống Bắc Ninh gây ấn tượng về cả thị giác lẫn xúc giác cho người sử dụng. Đó là ấn bản “Số đỏ” được khâu theo lối Passé-carton (khâu rết) cổ điển châu Âu và để gáy trần; ấn bản “Truyện Kiều” được Đông A áp dụng ba kỹ thuật là in sách bằng phương pháp Letter Press, khâu gáy theo lối Coptic với mũi khâu đôi hai màu chỉ và bìa sách làm từ chất liệu sơn mài; ấn bản “Lịch sử Việt Nam bằng hình” áp dụng lối làm bìa theo phong cách Đan Mạch (Danish millimeter bindings) với bìa sách được trang trí kết hợp giữa da dê và vải, các họa tiết trên bìa được ép kim nhũ vàng và ép chìm, nhãn tên sách được mạ bằng vàng thật.

Chẳng thế mà năm 2024, các ấn bản S được Đông A trưng bày và phát hành tại Hội chợ Nghệ thuật Sách quốc tế CODEX tại Mỹ đã được khách hàng và các nhà sưu tầm đón nhận tích cực. Đáng chú ý, ấn bản giới hạn bằng tiếng Anh “The Great Gatsby” được bán hết ngay tại hội sách. Tại Việt Nam, các phiên bán sách bản đặc biệt cũng thường “cháy hàng” rất nhanh dù giá mỗi tác phẩm không hề thấp. Ngày càng nhiều người trẻ đam mê với thú chơi sách này, coi sách như tác phẩm làm đẹp cho không gian sống. Và Đông A khi mỗi lần tổ chức trưng bày bộ sưu tập sách đặc biệt cũng thường phải... mượn lại của khách hàng để nhiều độc giả có cơ hội được chiêm ngưỡng những ấn bản sách đặc biệt đầy ấn tượng.

Trải qua 20 năm hình thành và phát triển dòng sách S, Đông A được ghi nhận là một trong những đơn vị đi đầu trong thị trường ngách của ngành xuất bản. Dòng sách đặc biệt được phát triển cũng góp phần vinh danh những nghề thủ công như đóng sách, khâu da, dát vàng, sơn mài... và mở thêm những cơ hội việc làm cho giới trẻ.