Mong ước chưa thành

Đã có những lúc tình trạng mất điện liên tục tại Hà Nội gây nhiều phản ứng trong dư luận. Ảnh: Trung Kiên

Vẫn tình trạng vừa đá bóng, vừa thổi còi
Mặc dù đang trong quá trình chờ đợi Nghị định 68 có hiệu lực với lời "nhắn nhủ" của cơ quan soạn thảo là Bộ Công thương rằng thủ tục phạt ngành điện trong trường hợp cắt điện không báo trước sẽ đơn giản, minh bạch nhưng điểm lại những "ứng xử và biện minh" của cái ngành rất quan trọng này, khách hàng không khỏi nghi ngờ về tính khả thi của đề xuất này. Bởi trước đó, trong một dịp trả lời báo chí, giải thích cho việc "buộc phải" cắt điện liên tục mà không báo trước, đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) khẳng định: "Việc điều tiết sản lượng điện được thực hiện dựa trên sự phân bổ của tập đoàn cho các tổng công ty. Các tổng công ty dựa trên danh sách ưu tiên của UBND các tỉnh, TP để phân bổ lượng điện hợp lý. Hiện tại, kế hoạch phân bổ nguồn điện được thực hiện theo tuần, thậm chí có thời gian căng thẳng được điều chỉnh theo từng ngày. Trên thực tế, người dân phải thông cảm cho việc điều tiết, thuộc về kỹ thuật và nhiều yếu tố khác nên tình trạng chưa công bằng là không thể tránh khỏi. Nhiệm vụ của EVN là cố gắng tối đa mức cung cấp nguồn điện trong điều kiện có thể, trường hợp phải cắt điện là bất khả kháng".

Nhận xét về sự lý giải trên, Luật sư Nguyễn Hoàng Ân (Đoàn Luật sư Hà Nội) cho rằng, ngành điện có nhiều lý do biện minh cho những khó khăn thuộc diện bất khả kháng như nổ trạm, trục trặc đường dây, hỏng biến áp hoặc do phải ưu tiên các đơn vị sản xuất khác... Câu hỏi đặt ra là không ai kiểm chứng được thông tin này, ngoài ngành điện. Vậy thì các dữ liệu ngành điện đưa ra liệu đã đáng tin cậy chưa khi mà có sự cố thì chỉ trong ngành biết với nhau. Ngay cả Nghị định 68 vừa ban hành được đánh giá là "rất mới" cũng không chỉ định một cơ quan độc lập thực hiện khâu thẩm định vấn đề này, chỉ quy định "trường hợp bên phân phối điện không tiến hành xử lý sự cố để khôi phục cấp lại điện sau 2 giờ kể từ khi phát hiện hoặc nhận được thông báo về sự cố lưới điện mà không có lý do chính đáng thì bị phạt 3-4 triệu đồng". Vậy, dân biết trông cậy vào ai để kiểm định thông tin của ngành điện?

Mất điện liên tục, người dân đổ xô đi mua máy phát điện.  Ảnh: Văn Chiến

Người mua điện vẫn thiệt thòi
Theo một cán bộ Tổng Công ty Kinh doanh nước sạch Hà Nội, trung bình trong khoảng 50 lần Công ty Điện lực TP Hà Nội cắt điện thì chỉ có khoảng 10 lần đơn vị này được thông báo. Vì quá bức xúc, hai bên mới đây đã phải ngồi lại với nhau ký cam kết ưu tiên cấp điện cho ngành nước. Nhưng rồi sau đó vẫn xảy ra chuyện cam kết thì cứ cam kết mà cắt điện thì vẫn cứ cắt. Rõ ràng trong những trường hợp đó, doanh nghiệp có quyền đòi bồi thường nhưng tuy nghị định mới đã nâng mức phạt nhưng không có nghĩa là phạt được.

Trên thực tế, người dân và doanh nghiệp không ngại kiện ngành điện nhưng rào cản lớn nhất, theo Luật gia Nguyễn Hồng Sơn, chính là quy định trong trường hợp cắt điện do bất khả kháng, bên bán điện được miễn trách nhiệm bồi thường nên khách hàng của ngành điện luôn có cảm giác rơi vào thế yếu. Mặt khác, muốn khởi kiện ngành điện thì hợp đồng cung cấp điện giữa các bên phải cụ thể, chặt chẽ hơn và luật phải quy định rõ thế nào là trường hợp bất khả kháng, nếu không thì cái lý của ngành điện là… vô cùng.

Dù rất đồng tình với việc phải bồi thường khi cắt điện vô tội vạ, gây thiệt hại cho người dân, nhưng theo ông Cao Sỹ Kiêm, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa, "khi còn độc quyền về điện, có quy định cách gì cũng thiệt cho người tiêu dùng". Hiện nhiều DN thiệt hại nặng nề vì bị cắt điện đột ngột nhưng vẫn chọn cách im lặng vì sợ rơi vào nghịch cảnh… con kiến kiện củ khoai. Luật sư Ân cũng cho hay, EVN đang nắm 74% sản lượng điện, cần chia nhỏ ngành điện ra để chống độc quyền. EVN chỉ nên nắm 30% sản lượng. Bên cạnh đó cần minh bạch hóa Nghị định 68 thì mới hy vọng ngành điện phục vụ tốt khách hàng của mình được.

 Trong khi chờ cơ quan chức năng lấp những lỗ hổng kể trên, thì cảnh mất điện đột ngột vẫn diễn ra ở các quận Hà Đông, Cầu Giấy. Tính đến thời điểm hiện tại, chưa có vụ kiện nào diễn ra trên địa bàn TP Hà Nội. Với thực trạng này, tháng 8 tới dù Nghị định 68 có hiệu lực nhưng vẫn chưa hy vọng thiết lập được mối quan hệ bình đẳng giữa bên bán điện và người mua điện.