Logistics xanh: Chìa khóa giúp doanh nghiệp ứng phó “cú sốc” kinh tế toàn cầu

Phát biểu khai mạc, bà Vũ Thị Ánh Hồng, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Kinh tế - Tài chính, cho biết, tại Việt Nam, logistics đang có những đóng góp đáng kể cho nền kinh tế, với quy mô thị trường đạt khoảng 40 - 42 tỷ USD, tăng trưởng hằng năm 14 - 16%, thuộc nhóm cao nhất Đông Nam Á. Tuy nhiên, chi phí logistics hiện vẫn ở mức cao, chiếm 16 - 18% GDP. Đặc biệt, ngành này cũng phát thải lượng lớn khí carbon, nhất là trong lĩnh vực vận tải đường bộ.

Chính vì vậy, phát triển logistics xanh đang trở thành một trong những nội dung then chốt trong chiến lược phát triển bền vững của quốc gia và trong lộ trình thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) mà Việt Nam đã công bố tại COP26.

Tuy vậy, chuyển đổi sang logistics xanh không thể diễn ra một cách tự nhiên nếu thiếu đi các chính sách tài chính đồng bộ và hiệu quả. Việc đầu tư vào công nghệ sạch, phương tiện vận tải thân thiện môi trường, kho bãi tiết kiệm năng lượng và các hệ thống giám sát phát thải số hóa đều đòi hỏi nguồn lực tài chính, kỹ thuật và nhân lực rất lớn.

Mặc dù chuyển đổi xanh và phát triển chuỗi cung ứng bền vững là xu thế tất yếu, song các doanh nghiệp Việt Nam vẫn gặp phải rào cản lớn như thiếu vốn đầu tư, công nghệ hạn chế, năng lực quản trị còn yếu, đồng thời chịu sức ép từ chuỗi giá trị quốc tế. Đặc biệt, các doanh nghiệp vừa và nhỏ càng gặp khó khăn trong việc tiếp cận tài chính xanh…

Phát biểu tại tọa đàm, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), nhận định, logistics xanh chính là “chìa khóa” để doanh nghiệp ứng phó với những cú sốc từ môi trường kinh tế toàn cầu và phục hồi bền vững. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2023, Việt Nam đứng thứ 43 về chỉ số hiệu quả logistics (LPI), lọt Top 5 quốc gia ASEAN. Ngành logistics hiện đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy xuất nhập khẩu, đưa tổng kim ngạch năm 2024 đạt gần 786,3 tỷ USD.

Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng và đáp ứng các yêu cầu quốc tế như thuế carbon (CBAM) của EU, doanh nghiệp logistics buộc phải xanh hóa hoạt động. Việc đầu tư vào vận tải tiết kiệm nhiên liệu, container thông minh, quản lý số hóa… không chỉ bảo vệ môi trường mà còn giúp giảm chi phí dài hạn đặc biệt trong bối cảnh giá nhiên liệu biến động.

Ông Hải nhấn mạnh, chứng chỉ xanh sẽ là lợi thế cạnh tranh trong tương lai. Việt Nam có nhiều cơ hội thúc đẩy logistics xanh nhờ hạ tầng giao thông ngày càng hoàn thiện và sự bùng nổ của thương mại điện tử. Với quy mô thị trường bán lẻ năm 2024 đạt 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm trước, đưa Việt Nam vào Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nhanh nhất thế giới.

Còn ông Đào Duy Tám, Trưởng ban Giám sát quản lý về hải quan (Cục Hải quan) cho biết, từ năm 2020, trên 99,5% doanh nghiệp tại tất cả các cục, chi cục hải quan đã thực hiện thủ tục điện tử, giúp rút ngắn thời gian thông quan và tiết kiệm đáng kể chi phí in ấn, văn phòng phẩm. Việc triển khai chứng từ điện tử, mã QR, khai báo online... góp phần giảm chi phí logistics toàn diện.

Tại các cửa khẩu, ngành hải quan cũng đang đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ số như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), blockchain, camera giám sát, cảm biến, dữ liệu lớn (big data)… để tự động hóa quy trình giám sát, kiểm tra, thông quan hàng hóa - tạo tiền đề hình thành chuỗi logistics thông minh, minh bạch và hiệu quả.

Tại phiên thảo luận, các chuyên gia cho rằng, hành trình chuyển đổi sang logistics xanh không dễ dàng, khi doanh nghiệp đối mặt với chi phí đầu tư cao và thiếu chính sách tài chính dài hạn. Trong bối cảnh đó, chính sách tài chính đóng vai trò then chốt không chỉ là động lực mà còn là điều kiện tiên quyết để hiện thực hóa logistics xanh.

Các giải pháp như tín dụng xanh, ưu đãi thuế, hỗ trợ lãi suất, quỹ đổi mới công nghệ… nếu được triển khai hiệu quả sẽ thúc đẩy doanh nghiệp áp dụng mô hình thân thiện với môi trường, góp phần vào tăng trưởng xanh và bền vững.

Chính sách tài chính cho logistics xanh cần được thiết kế tổng thể, bao gồm cả khuyến khích đầu tư, bảo lãnh vay vốn, ưu đãi thuế và đặc biệt là sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ngành. Khi hải quan số hóa, ngân hàng linh hoạt, địa phương đồng thuận, sẽ hình thành một hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh hiệu quả.