Làng Vũ Đại và những chuyện “khác người”

Đó là ông Trần Đức Mô, nhà ở xóm 2 làng Vũ Đại, người đã thoát chết dưới lưới điện cao thế. Mới đây tôi đến gặp ông, dường như ánh mắt của nỗi sợ sau tai nạn kinh hoàng ấy vẫn còn vương lại với thời gian. Ông lấy hai mỏm tay cụt đeo kính để nhìn tôi cho rõ, rồi cười nói, không còn bàn tay nhưng vẫn làm được mọi việc. Từ xúc đất, trồng cây, bốc thuốc chữa bệnh cho mọi người, thậm chí cầm bút viết văn. Nhưng có mỗi việc cài cúc áo là vẫn phải nhờ vợ. Ngay sau đó ông ôm cây bút bi viết tặng tôi cuốn thơ “Hương đất” mới xuất bản, với bút danh Từ Thiết Linh.

Thực ra, tôi đã hay tin Từ Thiết Linh đã từng được giải nhất truyện ngắn, trong cuộc thi văn chương của Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Hà Nam, năm 2000. Nhưng tôi muốn mục sở thị việc ông viết chữ thế nào, mới hay việc ông tập viết đến sưng cả mỏm tay cụt, trong mấy tháng trời quả là kỳ công. Rồi sau đó, suốt 8 năm miệt mài cày ải trên cánh đồng văn chương, lại càng thấy ông thật xứng đáng là con cháu của cụ Nam Cao, nhà văn cùng làng. ông tự tổng kết đã viết được 40 truyện ngắn và bút ký; 100 bài thơ về quê hương. Nếu tính từ bài thơ đầu tiên in trên báo Tiền Phong, năm 1991 đến nay ông đã “ôm” bút viết văn hơn 10 năm, xuất bản được 4 cuốn sách, đoạt mấy giải thưởng, tôi càng bái phục con người đầy nghị lực này. Bởi lẽ tôi thấy, mỗi con chữ hiện lên giữa hai mỏm tay cụt của ông đều chứa đựng những tâm huyết của một người lính tên lửa năm xưa đã từng chiến đấu đánh máy bay Mỹ, suốt từ năm 1966 đến 1971, tại Hải Phòng. Vậy mà ông nói, sau khi bị tai nạn lao động năm 1985, việc ông tập viết lại bằng hai mỏm tay cụt cũng là chiến công lớn. Giờ đã cận kề tuổi 70, nhà văn Từ Thiết Linh vẫn đang “ôm” bút viết cuốn tiểu thuyết dày 500 trang, gây một dấu ấn đặc biệt ở làng Vũ Đại.

Chuyện về hai ngôi nhà kỳ lạ

Tôi được ông Mô chỉ đường đi về ngôi nhà hoang phế từ năm 1982 đến nay, tại xóm 15. Cỏ mọc cao bao bọc quanh ngôi nhà xanh rêu và chỉ có đàn dơi đến trú ngụ. Gặp bà Trần Thị Toàn ở gần đó, tôi hỏi về một kỳ án đã xảy ra ở ngôi nhà này. Chuyện đã hơn 30 năm nhưng bà còn nhớ vanh vách, rằng thằng Sửu ở nhà này vốn hiền lành, tử tế nhưng khi đi bộ đội, yêu một cô gái trên rừng; sau về nhà bị cô gái đó bỏ bùa thế nào mà đang tâm giết vợ và hai con, rồi rạch bụng tự tử. Một lúc bốn người chết, thật bi ai. Ngôi nhà này nay được gọi là nhà ma, không ai dám ở và bỗng dưng trở thành một địa chỉ gây tò mò cho nhiều người hiếu kỳ.

Vũ Đại còn một ngôi nhà nữa là nhà của ông “Bá Kiến”, một nhân vật được nhà văn Nam Cao hư cấu từ chân dung ông Bá Bính. Nói tên Bá Bính là kèm theo chức sắc trong làng, chứ tên cúng cơm của ông là Trần Duy Bính. Ông chỉ là chủ thứ tư của ngôi nhà cổ làm bằng gỗ lim này. Ngôi nhà cấp bốn không lớn, nhưng lại được người chủ đầu tiên là một lái buôn thuê thợ làm rất cầu kỳ. Đã hơn một trăm năm chống trọi với mưa nắng, ngôi nhà của “Bá Kiến” vẫn không suy chuyển dù đã qua nhiều đời chủ, từng bị giặc Pháp đốt cháy, nhưng lại được mọi người cứu. Lại có lần suýt nữa ngôi nhà bị dỡ ra để mang đi bán, nhưng rồi có người khác mua lại nên ngôi nhà còn cho đến nay.

Tôi rẽ vào hỏi ông Trần Duy Dĩ, cháu đích tôn của “Bá Kiến”, thì được biết người chủ thứ bảy của ngôi nhà là bà Trần Thị Sâm đã bán cho chính quyền từ năm 2007, để đưa vào dự án “Khu vườn hiện thực văn học Nam Cao”. Từ đó đến nay, nghĩa là đã 6 năm, dự án vẫn bị “treo” và ngôi nhà cổ này bị bỏ rơi trong quên lãng. Ông Dĩ tuy không có quyền hạn gì đối với ngôi nhà, vì bố ông đã bán đi từ lâu, nhưng mỗi lần đi qua đó, ông lại thấy xót lòng vì chẳng có ai quan tâm đến nó nữa.

Chuyện ăn, chơi

Nói là vùng quê nghèo, nhưng nhiều người đều biết nơi đây là đất tổ chuối Ngự, còn gọi là chuối tiến vua. Đây là một giống chuối nhỏ, khi chín có mùi thơm, ngọt dịu, lại mỏng vỏ nữa, không đâu có được. Nức tiếng từ xưa, chuối ra quả quanh năm, nên nhiều người thường về tận nơi mua buôn cả vườn. Ngay khi dừng chân nghỉ ở Phủ Lý, cách làng Vũ Đại khoảng 40km, tôi hỏi giá mới biết mỗi nải đã lên tới 35.000 đồng. Hỏi vì sao chuối ở đây ngon vậy, tại giống, tại đất hay tại nước, anh Thủy chủ vườn chỉ cười hiền lành. Không biết. Vì trời đất nó vậy. Ở cái làng được bao bọc giữa hai con sông, sông Hồng và sông Châu Giang, thì nhiều cái khó giải thích lắm. Ngay cả giống hồng không hạt ở đây cũng thế. Anh Thủy nói nó mềm, ngọt mát không khác gì đường phèn, lại thơm nữa. Nhất là vào những ngày xuân, những ai chịu khó vượt cả trăm cây số về đây mua hồng làng Vũ Đại mới gọi là chịu chơi.

Nhưng có lẽ cái cách ăn cá trắm ở làng Vũ Đại mới gọi là tuyệt chiêu. Nếu gọi làng này là làng nghề kho cá thì cũng chẳng sai. Vì từ xa xưa, làng nghèo không có thịt ăn nên mỗi khi tết đến, cả làng chỉ ăn cá đánh bắt từ hai con sông và hồ ao quanh làng. Do đó, nhà nào cũng kho cá rất ngon và có vị lạ. Tôi lại nhớ, trước lúc đến cửa hàng cá kho Hiền Xuyến, nhà văn Từ Thiết Linh (ông Trần Đức Mô) đã đọc cho nghe bài thơ viết về nghề của làng: “Tiên tổ làng tôi đã nấu cá kho/Dân làng tôi vẫn thường xuyên kho cá/Đã kho cá không được nêm nước lã/Mà chỉ nêm tương cua hoặc mắm cho vừa...”. Vậy nên giờ đây, việc xuất cá kho bán đi Pháp, đi Mỹ không còn là chuyện hiếm của làng Vũ Đại này. Nhưng để trở thành một làng nổi tiếng về nguồn cung cấp mặt hàng cá kho cho các thành phố và quốc tế thì lại là chuyện có một không hai trên đất nước ta. Nếu không muốn nói, Vũ Đại còn có một nghề “dị” nhất hiện nay.

Cuối cùng là chuyện chơi diều phẳng, siêu nhẹ, năm màu của làng, lâu nay cũng trở thành thương hiệu của làng Vũ Đại. Diều thì đâu có hiếm nơi say mê, nhưng ông Mô cho biết, chỉ có làng Vũ Đại mới có ngày lễ hội thả diều vào 15-5 ta hằng năm. Mới đây, trong cuộc thi diều tại Đại hội du lịch khu vực sông Hồng, năm 2013, đội diều của làng Vũ Đại đoạt giải nhất, bởi những yếu tố đặc sắc, bay cao nhất và “ngủ” say nhất. Nghĩa là con diều phẳng nhẹ chẳng giống đâu và cái sự “phiêu” trên cao, càng là cái lẽ hơn người.

Miếng ngon nhớ lâu, ở đây đã có. Còn cái nỗi phiêu trên cao của con diều siêu nhẹ no gió, chạy dọc con đường làng Vũ Đại, bên đôi bờ sông Châu, đã nâng cánh tâm hồn những ai từng đi qua, thì chẳng thể đâu sánh được nơi này. Tôi đi trong con gió phiêu miên man ấy, mà nhớ...