Làng Quán Tinh

(HNMĐT)- Làng Quán Tình tên Nôm là Kẻ Tạnh, là một làng nhỏ (năm 1928 chỉ có 690 nhân khẩu); hồi cuối thời Lê, đầu thời Nguyễn là một xã thuộc tổng Đặng Xá huyện Gia Lâm, phủ Thuận An, trấn Kinh Bắc (năm Minh Mạng thứ ba - 1822 đổi làm trấn Bắc Ninh, năm thứ 12 - 1831 đổi thành tỉnh Bắc Ninh).

Trong kháng chiến chống Pháp, làng nằm trong xã Trường Chinh huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh. Sau Cải cách ruộng đất, xã Trường Chinh đổi tên thành Giang Biên. Đến tháng 5 - 1961 xã Giang Biên cùng các xã trong huyện Gia Lâm được chuyển về Hà Nội. Từ cuối tháng 11 - 2004, xã Giang Biên được chuyển thành phường thuộc quận Long Biên mới được thành lập.

Quán Tình nằm ven sông Đuống, có bãi bờ màu mỡ, tạo điều kiện để dân làng trồng các loại hoa màu, trồng dâu nuôi tằm. Một số người buôn bán tre, gỗ đường sông, từ sông Đuống, theo sông Hồng, lên các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc.

Sống ven sông Đuống, giữa một vùng chịu nhiều tác động của thiên nhiên và xã hội nên người làng Quán Tình có tính dũng mãnh, đủ sức chống trọi với thiên tai, trộm cướp. Thời phong kiến, làng hầu như không có người đỗ đạt ở ngạch văn, ngược lại, có rất nhiều người đi theo ngạch võ. Cuối thế kỷ XVIII, làng nổi lên với Vũ Văn Khuê- võ quan, làm Tham đốc Tứ thành, vào năm Đinh Mùi đời Chiêu Thống (1787) đã chiêu binh chống lại quân Tây Sơn, bị bắt giết; hai con là Vũ Tuân, Vũ Hoan về sau theo Chiêu Thống sang tận Yên Kinh (Trung Quốc) rồi chết ở đó.

Làng Quán Tình thờ Hoài Đạo cư sĩ, vừa là một nho sĩ, vừa là đạo sĩ, rất giỏi kiếm thuật, sống ở chùa Sùng Khánh (làng Phù Đổng, huyện Tiên Du, nay thuộc huyện Gia Lâm). Vào đời Vua Lý Huệ Tông (1211 - 1224), đất nước lâm vào cảnh loạn lạc, dưới đồng bằng giặc cướp nổi lên như ong; vùng biên cương giặc Man gây nhiễu, triều đình không thể dẹp yên được. Các quan trong triều tiến cử Hoài Đạo cư sĩ. Hoài Đạo nhận lệnh lên đường dẹp yên, Khi Trần Thủ Độ mưu toan thoán ngôi nhà Lý, đưa Trần Cảnh lên ngôi để lập raq nhà Trần, với tư tưởng trung quân, Hoài Đạo đã dấy quân chiếm cứ vùng Bắc Ninh - Bắc Giang, tự xưng là Hoài Đạo Vương liên kết cùng Đoàn Thượng chống lại. Thủ Độ đem quân trấn dẹp nhưng không được, phải giảng hòa, rồi ding kế ly tán để Hoài Đạo chống lại và đánh tan thế lực Đoàn Thượng. Với thanh thế lẫy lừng, Hoài Đạo tự xưng là Đại Thắng Vương. Thủ Độ lo sợ, phải xin vua Trần phong cho Hoài Đạo làm Hoài Đạo Hiếu Vũ vương, lại gả công chúa cho Nogạn Thiền. Sau đó, Hoài Đạo cùng công chúa lập tư dinh ở xã Ninh Giang (nay là đất Ninh Hiệp, huyện Gia Lâm) cùng chung sống đến cuối đời. Về sau ông hóa, mộ chôn lại xứ đồng Mặc làng Phù Dực (nay thuộc xã Phù Đổng). Nhiều làng ven sông Đuống thờ làm Phúc thần, tế lễ vào ngày mồng một tháng Ba là ngày hóa của ông.

Làng Quán Tình từ xa xưa có cơ sở thờ cúng của đạo Giáo là Thái Linh Quán, sau biến thành chùa, gọi là Thái Linh Quán tự. Bia tạo năm Thịnh Đức thứ ba (1655) cho biết chùa Thái Linh Quán là cổ tích danh lam, triều trước dựng ở gần sông sau bị trôi mất nay phải dựng lại là do công của Chánh vương phủ nội cung tần tiến cống tiền của.

PGS. TS. Bùi Xuân Đính