Làm rõ nguyên tắc và cơ chế phối hợp trong tương trợ tư pháp về hình sự

Đa số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành việc cần thiết phải ban hành Luật và cho rằng đây là bước đi quan trọng trong đấu tranh phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia.

Kiến nghị quy định rõ về lấy lời khai trực tuyến

Đóng góp ý kiến về áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong tương trợ tư pháp về hình sự tại Điều 6 của dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu) cho rằng, những nguyên tắc này phù hợp về mặt chủ quyền nhưng nếu không có tiêu chí rõ ràng sẽ dễ dẫn đến việc xử lý tùy nghi, thiếu nhất quán. Thực tế, nhiều quốc gia từ chối yêu cầu tương trợ tư pháp của Việt Nam vì một số lý do khác nhau.

“Do đó, tôi đề nghị ban soạn thảo bổ sung về danh mục các quốc gia đã có tiền lệ hợp tác tương trợ tư pháp để làm căn cứ áp dụng nguyên tắc có đi có lại; về cơ chế công bố công khai quyết định từ chối hỗ trợ của nước ngoài để tạo sức ép ngoại giao phù hợp”, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề xuất.

Về vai trò của cơ quan trung ương trong tương trợ tư pháp về hình sự, dự thảo Luật quy định việc xác định Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao là cơ quan Trung ương là phù hợp, nhưng theo đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, cần cân nhắc làm rõ cơ chế phối hợp với các cơ quan khác, như: Tòa án nhân dân Tối cao, Bộ Công an, Bộ Ngoại giao... Thực tế hiện nay vẫn xảy ra tình trạng chậm xử lý hồ sơ do chưa rõ trách nhiệm chính trong từng giai đoạn xử lý vụ việc. Vì vậy, ban soạn thảo cần xem xét bổ sung cơ chế điều phối liên ngành, quy trình phối hợp xử lý, thời hạn, biện pháp xử lý hồ sơ nếu chậm trễ hoặc không kịp thời phối hợp.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cũng đề cập quy định giá trị pháp lý của kết quả tương trợ tư pháp về hình sự trong dự thảo Luật. Đại biểu cho rằng, hiện nay, một trong những khó khăn lớn nhất là kết quả tương trợ tư pháp từ nước ngoài không rõ giá trị chứng cứ, dẫn đến cơ quan tố tụng trong nước dè dặt khi sử dụng. Vì vậy, trong dự thảo Luật chỉ quy định chung rằng “có giá trị pháp lý” là chưa đủ.

Với phân tích này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị: “Ban soạn thảo cần quy định rõ giá trị pháp lý của từng loại kết quả như chứng cứ, vật chứng, lời khai... kèm theo các điều kiện về xác minh, chứng thực, đặc biệt trong trường hợp gửi qua phương tiện điện tử. Điều này rất quan trọng để bảo vệ quyền công tố, tránh tranh chấp khi tổ chức xét xử”.

Về lấy lời khai trực tuyến, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, đây là quy định mới, phù hợp với xu thế toàn cầu song dự thảo Luật chưa quy định rõ hiệu lực pháp lý của lời khai trực tuyến, cách thức lưu trữ, chứng thực và sử dụng tại tòa án. Trong thực tiễn, có nhiều vụ án có nhân chứng, người bị hại ở nước ngoài nhưng không thể triệu tập về Việt Nam, dẫn đến không thể hoàn thiện hồ sơ.

“Do đó, tôi đề nghị ban soạn thảo bổ sung các quy định cụ thể về phương thức ghi hình, lưu trữ, chuyển giao bản ghi cũng như trách nhiệm của các cơ quan liên quan”, đại biểu Đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu kiến nghị.

Thực hiện trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ

Đại biểu Nguyễn Tạo (Đoàn Lâm Đồng) góp ý kiến về nguyên tắc trong tương trợ tư pháp về hình sự, đã đề nghị bổ sung nguyên tắc: “Tương trợ tư pháp về hình sự được thực hiện trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, các bên cùng có lợi, bảo đảm quyền con người, phù hợp Hiến pháp, pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế có liên quan”.

Về áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong tương trợ tư pháp về hình sự, đại biểu Nguyễn Tạo đề nghị quy định chặt chẽ hơn. Theo đó, trong trường hợp cần thiết, cơ quan Trung ương trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự, ngoài lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao, cần bổ sung thêm Tòa án nhân dân Tối cao, Bộ Công an và các cơ quan có liên quan để thống nhất trước khi quyết định, bảo đảm chủ quyền, lãnh thổ, lợi ích quốc gia và các yêu cầu về chính trị, ngoại giao giữa Việt Nam và nước ngoài.

Trong khi đó, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Đoàn Khánh Hòa) góp ý kiến vào các quy định về phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự, đã đề nghị bổ sung: “Phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam và nước ngoài đều được coi là hoạt động tố tụng hình sự liên quan đến thu thập chứng cứ”.

Đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh cũng kiến nghị bổ sung thêm một điều trong Chương II của dự thảo Luật về yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự của Việt Nam gửi đi nước ngoài là: “Tổ chức cho người có thẩm quyền Việt Nam đến nước ngoài để hỗ trợ thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự; đồng thời Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao sẽ thực hiện thủ tục pháp lý thông báo cho nước ngoài về thời gian, địa điểm thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự”.

Kết thúc phiên thảo luận, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao Nguyễn Huy Tiến đã tiếp thu và giải trình các vấn đề đại biểu nêu.