Khởi tố hình sự trốn đóng bảo hiểm xã hội: Công cụ hữu hiệu

Tuân thủ pháp luật chưa nghiêm

Theo thống kê mới nhất của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, hiện tại số nợ bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) khoảng 6.700 tỷ đồng, chiếm 3,3% tổng số thu, giảm 30% so với cùng kỳ năm trước. Hà Nội là địa phương có tỷ lệ nợ bảo hiểm lớn nhất cả nước, tính đến hết tháng 8-2018 số tiền nợ lên tới 1.980,1 tỷ đồng, giảm 10,6% so với cùng kỳ năm 2017. Tỷ lệ nợ giảm cho thấy nỗ lực của ngành BHXH thời gian qua. Tuy nhiên, tình trạng nợ đọng của các doanh nghiệp vẫn còn là bài toán khó đối với ngành BHXH để đạt mục tiêu giảm tỷ lệ nợ xuống dưới 3% trong năm nay.

Ông Vũ Đức Thuật, Phó Giám đốc BHXH TP Hà Nội cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng nợ BHXH. Ngoài việc chây ỳ, cố tình trốn đóng bảo hiểm, không ít doanh nghiệp gặp khó khăn, làm ăn thua lỗ, mất khả năng thanh toán. Song, lý do chính dẫn đến việc nợ, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN là ý thức tuân thủ pháp luật của người sử dụng lao động chưa nghiêm. Thậm chí, nhiều doanh nghiệp đã trích tiền lương tháng của người lao động đóng bảo hiểm, nhưng không nộp Quỹ BHXH, BHYT mà sử dụng vào mục đích khác. Có doanh nghiệp đóng không đủ số người lao động đang làm việc. Mặt khác, do chế tài xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến nợ, trốn đóng bảo hiểm chưa đủ sức răn đe, nên tình trạng nợ ngày càng gia tăng. Trong khi đó, nhận thức của một bộ phận người lao động về chính sách BHXH còn hạn chế, hoặc sợ mất việc, nên không dám đấu tranh bảo vệ quyền lợi của mình… Bên cạnh đó, việc khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH ra tòa án gặp nhiều khó khăn. Tính từ tháng 1-2016 đến nay, cơ quan BHXH đã bàn giao hồ sơ gần 500 đơn vị nợ BHXH đề nghị tổ chức công đoàn khởi kiện, song hiện chưa có vụ nào được tòa án thụ lý, giải quyết.

Kiên quyết xử lý doanh nghiệp cố tình chây ỳ

Trước tình trạng đó, nhiều biện pháp quyết liệt đã được BHXH Việt Nam thực hiện. Phó Trưởng ban Thu, BHXH Việt Nam Mai Đức Thắng cho biết, BHXH các địa phương đã kiểm tra, thanh tra liên ngành và thanh tra chuyên ngành những doanh nghiệp nợ từ 3 tháng trở lên. Đối với những doanh nghiệp nợ kéo dài hơn 6 tháng, cơ quan BHXH tiến hành thanh tra đột xuất và đối với các doanh nghiệp trốn đóng, nợ BHXH kéo dài, cơ quan BHXH đề nghị công an xử lý theo quy định tại Bộ luật Hình sự sửa đổi 2017, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1-1-2018.

Theo ông Mai Đức Thắng, nhiều doanh nghiệp đã tự giác nộp khoản nợ BHXH ngay khi bị thanh tra, nhắc nhở. Mới đây, khi cơ quan BHXH thanh tra 4 doanh nghiệp nợ BHXH ở Ninh Bình, có 3 doanh nghiệp ngay khi nhận quyết định thanh tra đã nộp số tiền nợ. Còn một doanh nghiệp khó khăn cũng đã xây dựng lộ trình đóng số tiền nợ BHXH.

Tại TP Hồ Chí Minh, Công ty TNHH Nam Phương là doanh nghiệp đầu tiên bị ngành BHXH đề nghị cơ quan công an xử lý hình sự vì trốn đóng BHXH, BHYT. Doanh nghiệp này nợ hơn 27 tỷ đồng bảo hiểm của 600 công nhân. Giám đốc người Hàn Quốc đã xin “khất” nợ BHXH với phương án trả theo từng tháng và thời gian trả nợ từ nay đến năm 2020. Tuy nhiên, BHXH TP Hồ Chí Minh kiên quyết yêu cầu Công ty TNHH Nam Phương thực hiện đúng quy định của pháp luật để bảo đảm quyền lợi cho người lao động.

Tại Hà Nội, riêng trong tháng 8-2018, tổng số tiền nợ bảo hiểm thu được sau thanh tra, kiểm tra là 20,18 tỷ đồng. Nhờ những biện pháp quyết liệt, số tiền nợ BHXH còn 1.980,1 tỷ đồng, giảm 10,6% so với cùng kỳ năm 2017. Định kỳ BHXH TP Hà Nội công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng danh sách các doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT hơn 6 tháng. Việc công khai danh tính có tác động khá tích cực, bởi các doanh nghiệp sợ ảnh hưởng tới uy tín, thương hiệu. Đặc biệt, các doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm đi các thị trường châu Âu, Mỹ rất chú ý vấn đề này, bởi nếu doanh nghiệp có vi phạm, đơn hàng sẽ bị đình lại.

Theo ông Nguyễn Đức Hòa, Giám đốc BHXH TP Hà Nội, thông thường, với những đơn vị nợ trong nhiều năm, cơ quan bảo hiểm gửi văn bản đôn đốc thu nợ qua hòm thư điện tử và qua bưu điện. Cơ quan bảo hiểm tiến hành phân tích các loại nợ BHXH và gửi thông tin tới các ngành để phối hợp thanh tra, kiểm tra, đôn đốc thu các khoản nợ đọng. Với những đơn vị nợ kéo dài từ trên một năm với số tiền nợ lớn, BHXH thành phố mời doanh nghiệp đến đối thoại để nắm bắt khó khăn, vướng mắc, đồng thời yêu cầu doanh nghiệp cam kết thanh toán khoản nợ. BHXH Hà Nội ấn định thời hạn cho việc nộp tiền nợ là 1 tháng kể từ buổi đối thoại. Nếu các doanh nghiệp không thực hiện, cơ quan BHXH sẽ phối hợp với các ngành liên quan hoàn thiện hồ sơ, đề nghị cơ quan công an xử lý theo quy định của pháp luật.

"Sau cuộc đối thoại diễn ra vào đầu tháng 4-2018 do BHXH Hà Nội tổ chức, có 8/10 đơn vị nợ đọng BHXH nộp toàn bộ hoặc một phần số tiền nợ. Tháng 7-2018, BHXH Hà Nội tiếp tục tập trung vào việc thu thập hồ sơ, củng cố chứng cứ phục vụ khởi tố các đơn vị vi phạm, trong đó có Công ty cổ phần Xây dựng số 12 Thăng Long. Đơn vị này nợ gần 6,1 tỷ đồng hơn 112 tháng, có quyết định xử phạt hành chính của Sở Lao động - Thương binh - Xã hội Hà Nội từ năm 2016, nhưng đến nay vẫn không chấp hành nộp phạt và không thực hiện nghĩa vụ nộp BHXH" - ông Nguyễn Đức Hòa thông tin.