Khó thành công nếu xử phạt không nghiêm

Theo kế hoạch, trong năm 2010, thành phố sẽ tiếp tục phát sóng các phim quảng cáo về tác hại của thuốc lá và thực hiện chính sách không hút thuốc trong công sở, nơi công cộng trên kênh truyền hình VTV1, VTV3, trên xe buýt; tổ chức cuộc đi bộ vì một môi trường KKT; tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm xây dựng môi trường KKT cho đại diện UBND xã, phường toàn thành phố Hà Nội (khoảng 7 lớp); các trường tiểu học, THCS thuộc các quận, huyện của Hà Tây cũ (4 lớp) và cho các trung tâm thương mại, khách sạn, nhà hàng...

Hút thuốc lá là thói quen của nhiều người. Ảnh: Đàm Duy

Các chuyên gia y tế nhận định, việc tiếp nhận và thực hiện quy định không hút thuốc lá diễn ra khi Hà Nội phát động cuộc vận động vì Hà Nội xanh, sạch, đẹp và kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội là một thuận lợi rất lớn. Dự án khởi động hơn một năm qua đã giúp người hút thuốc hiểu rõ hơn về những tác hại của thuốc lá, từ đó dần thay đổi hành vi. Mặc dù vậy, thực tế 5 ngày (từ ngày 1-1-2010) triển khai việc xử phạt hành vi hút thuốc lá tại nơi làm việc và nơi công cộng theo Quyết định số 1315 của Thủ tướng Chính phủ cho thấy, dự án khó có thể hiệu quả nếu chế tài xử phạt chưa nghiêm.

Nỗ lực đã nhiều…

Ba tháng sau khi tiếp nhận dự án, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Kế hoạch 14/KH-UBND về triển khai thực hiện quy định không hút thuốc lá trong công sở và nơi công cộng. Văn bản này là sự cam kết cao của chính quyền thành phố để hướng tới thành phố KKT. Theo đó, các ngành liên quan như y tế, GD-ĐT, giao thông vận tải, văn hóa - thông tin - du lịch đều đã rất nỗ lực vào cuộc với nhiều hoạt động đặc thù của từng ngành, đã có hơn 80 cán bộ lãnh đạo thuộc các sở, ban, ngành, 29 UBND quận, huyện, thị xã tham gia tập huấn xây dựng văn phòng KKT. Riêng ngành y tế tổ chức 4 lớp tập huấn xây dựng "bệnh viện KKT" cho 29 trung tâm y tế, 49 bệnh viện huyện và thành phố với khoảng hơn 700 cán bộ, nhân viên y tế tham gia. Gần 400 cán bộ, nhân viên, thanh tra ngành GTVT tham gia 5 lớp tập huấn xây dựng văn phòng và cơ sở dịch vụ GTVT KKT (bến xe/bến tàu, Tổng Công ty Vận tải Hà Nội, Tập đoàn Taxi Mai Linh, Công ty Taxi Hà Nội…); Hiệp hội Du lịch Hà Nội và Tổ chức Nghiên cứu phát triển cộng đồng tổ chức hội thảo "Du lịch Hà Nội và Hạ Long hướng tới môi trường KKT"; ngành GD-ĐT cũng tổ chức 9 lớp tập huấn cho hiệu trưởng, hiệu phó của 180 trường THPT; 40 trường trung cấp, cao đẳng và 170 trường THCS.

Ban Chỉ đạo triển khai dự án cho biết, đã có 80% số cơ sở y tế như bệnh viện; trung tâm y tế; trạm y tế xã, phường, thị trấn phổ biến thực hiện quy định KKT đến cán bộ, nhân viên, đồng thời xây dựng kế hoạch triển khai, thành lập ban chỉ đạo, treo biển cấm hút thuốc ở những nơi dễ nhìn. Hầu hết xe buýt ở Hà Nội, xe taxi của Hãng Mai Linh có dán biển hiệu và nội quy cấm hút thuốc trong xe cho cả hành khách, lái xe.

Hiệu quả bao nhiêu?

Về cơ bản, giai đoạn đầu của dự án đã góp phần nâng cao hiểu biết về tác hại của thuốc lá và hút thuốc thụ động; thế nào là môi trường KKT và làm sao để thực hiện quy định không hút thuốc ở công sở, nơi công cộng trong cán bộ, nhân viên các sở, ban, ngành thành phố. Tuy nhiên, thực tế tại nhiều công sở và nơi công cộng mặc dù có treo biển cấm, có dán quy định nhưng việc thực hiện chưa nghiêm túc, còn mang nặng tính hình thức. Ngay trong 5 ngày đầu triển khai xử phạt hành vi hút thuốc lá tại các điểm cấm này, tình trạng hút thuốc vẫn diễn ra ngang nhiên, gần như chưa ai bị xử phạt và không có cơ quan chức năng nào đứng ra xử phạt.

Khó khăn trong hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá, theo các thành viên Ban Chỉ đạo là do vấn đề này chưa thực sự được ưu tiên; thiếu những biện pháp, chế tài đủ mạnh; thiếu cơ chế và lực lượng để thực thi, giám sát thực hiện; mức xử phạt 50-100 nghìn đồng/lần vi phạm là quá thấp; cam kết của khu vực tư nhân, đặc biệt các doanh nghiệp dịch vụ (nhà hàng, khách sạn) rất yếu... Bên cạnh đó, còn một nguyên nhân chủ quan khác là sự điều phối, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát của Ban Chỉ đạo nói chung và của từng thành viên trong lĩnh vực ngành mình chưa thường xuyên, chưa đều. Đáng nói hơn, còn nhiều cán bộ lãnh đạo cơ quan chức năng đang hút thuốc lá.

Để thực hiện hiệu quả quy định không hút thuốc lá, xây dựng thành công thành phố KKT đầu tiên, ngoài nỗ lực tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của những người hút thuốc thì rất cần sự ủng hộ của các cơ quan, đơn vị và phải có cơ chế phối hợp thực hiện, nhất là sự hỗ trợ về mặt tài chính trong việc tổ chức tuyên truyền, xây dựng phòng hút thuốc lá riêng, cung cấp thuốc cai nghiện thuốc lá, đồng thời có chế tài và thực hiện việc xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm quy định.