Khi bình đẳng giới được gieo mầm: Từ lớp học lan tỏa đến từng ngôi nhà

Khóa học do Quỹ Vì tầm vóc Việt tổ chức giúp họ hiểu rõ hơn các vấn đề giới, nhận diện nguy cơ bạo lực gia đình và mang những bài học ấy trở về để gieo sự thay đổi trong chính mái nhà của mình.

Chị Lù Thị V., (xã Yên Thành, tỉnh Tuyên Quang) lớn lên giữa những lời răn dạy quen thuộc của người lớn trong bản: “Con gái học nhiều tốn tiền, không để làm gì”, hay “Con gái thì yên phận ở nhà là được rồi”. Những câu nói từ chính ông bà và họ hàng thân thiết ấy đã theo chị suốt thời thơ ấu.

Chị nhớ mình phải kiên trì thuyết phục để được học hết cấp 3. Đó là một cuộc đấu tranh dai dẳng và cuối cùng, chị vẫn không thể tiếp tục học đại học. “Nếu mình được học nhiều hơn, mình sẽ có thể thay đổi nhiều thứ nhanh hơn,” chị nói. Mong muốn ấy đưa chị đến với khóa tập huấn về “Bình đẳng giới trong mối liên hệ với phát triển kinh tế gia đình” do Quỹ Vì tầm vóc Việt (VSF) tổ chức trong khuôn khổ Chiến dịch “Tô cam 2025 - Bình đẳng giới và an toàn cho phụ nữ và trẻ em gái trong kỷ nguyên số”.

Khóa học có 40 tham dự viên là người hưởng lợi từ Quỹ hỗ trợ sinh kế của Quỹ Vì tầm vóc Việt, đến từ các nhóm dân tộc thiểu số như Dao Đỏ, Dao Áo Dài, Tày, Mông, Nùng… - những cộng đồng còn phải đối mặt với rào cản trong việc tiếp cận các cơ hội phát triển kinh tế, xã hội. Tập huấn được thiết kế nhằm hỗ trợ song song với các hoạt động sinh kế, giúp phụ nữ vay vốn được nâng cao năng lực tự quyết, sử dụng vốn hiệu quả và thúc đẩy bình đẳng giới trong gia đình.

Trực tiếp điều hành khóa tập huấn là giảng viên Trần Hồng Điệp - Giám đốc Quỹ Vì tầm vóc Việt và giảng viên Vũ Xuân Thái - Quản lý Chương trình Quỹ Vì tầm vóc Việt.

Khi “mầm mống” của bất bình đẳng giới được gọi tên và sự thay đổi bắt đầu từ mỗi gia đình

Trong hai ngày học, điều khiến chị V. ấn tượng nhất là việc lần đầu hiểu rõ rằng định kiến giới và khuôn mẫu giới chính là gốc rễ của bất bình đẳng. Thông qua những trò chơi, hoạt động sinh động, chị học được cách nhận diện định kiến ở những nơi quen thuộc nhất như trong ca dao tục ngữ, lời một người lớn vô tình buột miệng, hay những câu nói đùa mà trước đây chị chưa từng đặt câu hỏi.

Anh Trịnh Xuân T. (xã Yên Thành, tỉnh Tuyên Quang) là một trong số ít nam giới tham gia khóa học. Anh cho biết mình thật sự bất ngờ khi thấy rằng bất bình đẳng giới cũng gây hại cho đàn ông. Ở phần thảo luận nhóm về hậu quả của bất bình đẳng giới, anh nhận ra những khuôn mẫu lâu nay áp lên vai nam giới như “đàn ông phải mạnh mẽ”, “đàn ông phải là trụ cột”... vô tình tạo nên áp lực nặng nề. Nó khiến họ luôn phải tỏ ra kiên cường, không được thể hiện cảm xúc, dù điều đó là nhu cầu cơ bản của con người.

Bảo vệ bản thân và vun bồi sự an toàn cho gia đình

Bên cạnh việc học về giới và định kiến giới, khoá tập huấn cũng giúp người học thực hành kỹ năng phòng ngừa và ứng phó với bạo lực gia đình. Thông qua tranh ảnh, những tình huống mô phỏng ngắn, tham dự viên của khóa tập huấn được nhận diện 4 dạng của bạo lực gia đình, bao gồm: bạo lực thể xác, bạo lực tinh thần, bạo lực tình dục và bạo lực kinh tế.

Chị Phàn Thị T. (xã Thông Nguyên, tỉnh Tuyên Quang) cho biết, chị đặc biệt ấn tượng với phần lập kế hoạch an toàn. Trước đây, chị có mơ hồ hình dung rằng nếu có chuyện không hay thì nên tìm sự giúp đỡ hoặc tạm lánh đến một nơi an toàn. Nhưng đây là lần đầu tiên chị được hướng dẫn xây dựng một kế hoạch đầy đủ, bao gồm việc xác định người có thể hỗ trợ, chuẩn bị trước giấy tờ quan trọng, thiết lập mật khẩu an toàn, tới cách liên lạc trong trường hợp khẩn cấp.

Gieo hạt mầm bình đẳng

Kết quả khảo sát trước tập huấn cho thấy, có đến 75% học viên đồng ý với nhiều khuôn mẫu và định kiến giới phổ biến như “phụ nữ phải lo việc nhà” hay “nam giới giỏi lãnh đạo hơn”. Sau hai ngày học, 100% học viên cho biết không đồng ý với những khuôn mẫu, định kiến trên, và mong muốn xóa bỏ những quan niệm này.

Hai ngày tập huấn ở Tuyên Quang có thể không đủ để xóa bỏ khuôn mẫu giới và định kiến giới tồn tại qua nhiều thế hệ nhưng đã góp phần tạo ra những cuộc trò chuyện đầu tiên trong từng gia đình. Và từ những cuộc trò chuyện ấy, thay đổi len lỏi vào cuộc sống trong cách vợ và chồng san sẻ việc nhà, cách bố mẹ cùng bàn bạc chuyện học của con, hay cách người mẹ kể cho con gái về quyền của chính mình.

Thay đổi không đến từ một mình ai. Nó đến từ sự đồng hành giữa vợ và chồng, giữa cha mẹ và con cái, giữa thế hệ này với thế hệ sau. Và có lẽ, đó chính là điều đẹp nhất mà lớp học nhỏ ở Tuyên Quang đã gieo lại: những hạt giống của sự thay đổi được mang về từng mái nhà và âm thầm lớn lên theo thời gian.