Hội hoạ VN qua cái nhìn của Nữ bá tước Pháp

Không khí buổi lễ ký tặng sách Hội hoạ VN: Cuộc phiêu lưu giữa truyền thống và hiện đại của nữ bá tước người Pháp....... đã diễn ra hết sức ấm cúng và thân mật tại L’espace, 24 Tràng Tiền Hà Nội vừa qua. Với giá 95 euro, tương đương 1 900 000 đồng VN không phải là một khoản tiền nhỏ, nhưng dường như độc giả trong và ngoài ngành mỹ thuật vẫn háo hức đón xem, xem người nước ngoài viết về hội hoạ VN như thế nào?

Ở một góc nhỏ, nhạc sỹ Văn Ký đang trò chuyện với ông Nguyễn Văn Chiến, phó tổng thư ký hội Mỹ thuật Hà Nội. Nhạc sỹ tâm sự: “Tôi là một nhạc sỹ mà được mời tới cuộc hội hoạ, điều này không có gì là lạ lắm. Giữa âm nhạc và hội hoạ rất gần nhau, đặc biệt là điêu khắc. Nếu ta nhìn một bức một tượng ở những góc độ khác nhau, ta thấy ở mỗi một góc độ khác nhau, ta thấy có cái đẹp khác nhau và hình tượng cảm nhận riêng. Âm nhạc cũng thế. ở mỗi tâm trạng, ở mỗi con người, mỗi tâm hồn được nghe một bản nhạc, nhất là nhạc không lời, thì lại hình dung ra những cái cụ thể khác nhau. Chính vì thế, nó vô tận, người nghe cũng chính là người sáng tạo. Tôi đã xem qua cuốn sách của bà , thấy quá đẹp.” Còn ông Chiến cho biết: “ Là một người hơn 10 năm gắn bó với phê bình mỹ thuật, tôi rất háo hức được xem cuốn sách này. Tôi đã xem qua cuốn sách, thấy rất thú vị. Tuy nhiên, để có thể nói một cách tổng quát về nền hội hoạ VN, thì còn thiếu một số tác giả quan trọng, cái đinh của nền hội hoạ VN. Tuy nhiên, tôi rất hoan nghênh cuốn sách này. Mình cũng phải cám ơn một tác giả nước ngoài vì người ta đã dày công nghiên cứu, sưu tập để làm cái này, cái mà cho đến nay chúng ta vẫn chưa có một cuốn sách nào thật đầy đủ.”

Cuốn sách của tiến sỹ, nữ bá tước người Pháp Corinne de Ménonville đã cho ta cái nhìn hoàn chỉnh đầu tiên về nền nghệ thuật hội hoạ này bằng cách phân tích chính nó trong bối cảnh lịch sử và nghệ thuật. Cuốn sách là một phương pháp tiếp cận hoàn toàn mới , là một công cụ tham khảo thực tụ với tiểu sử chi tiết của hơn 60 nghệ sỹ.

Để hoàn thành cuốn sách về hội hoạ Việt Nam, nữ bá tước Corinne de Ménonville đã sang VN 18 lần trong nhiều năm qua. Bà đã gặp gỡ các hoạ sỹ và gia đình họ ở Bắc, Trung, Nam để sưu tầm tư liệu gốc cũng như xin phép được in các tác phẩm vào sách khổ lớn 25 X 33,5cm dày 248 trang với 413 hình minh hoạ trong đó có 300 hình và tác phẩm in màu với kỹ thuật hiện đại nhất. Cuốn sách này vừa được hoàn thành và buổi lễ ký tặng sách đã diễn ra thân mật tại Le Espace, 44 Tràng Tiền, Hà Nội ngày 26.11.2003. Hiện cuốn sách có bán tại Hiệu sách ngoại văn với giá 95 euros, tương đương 1 900 000 đồng VN.

Cuốn sách nặng tới 2,6 kg mô tả cuộc phiêu lưu vĩ đại của nền hội hoạ VN và là tác phẩm đầu tiên có tính tổng hợp đồng thời phân tích về lĩnh vực này, cho phép tiếp cận hội hoạ trong toàn bối cảnh xã hội, văn hoá. Cuốn sách đã giới thiệu rõ ràng hội hoạ VN đầu thế kỷ XX và sự ra đời của trường Mỹ thuật Đông Dương, các bước phát triển của hội hoạ VN trong kháng chiến và sau hoà bình lập lại tới nay. Sách đã giới thiệu 137 hoạ sỹ, nhà điêu khắc VN từ các lớp đầu tiên thế kỷ XX đến các hoạ sỹ trẻ đang sáng tác hiện nay, cùng một số hoạ sỹ ngoại quốc đã sang VN và được minh hoạ rực rỡ với 299 tác phẩm hội hoạ, điêu khắc, gốm, trong đó có nhiều tư liệu, tác phẩm lưu trữ chưa công bố và được giới thiệu lần đầu tiên.

Bộc bạch trong buổi hội thảo về cuốn sách ngay sau lễ trao tặng sách, Corinne de Ménonville nói: “Trong những năm nghiên cứu của tôi để chuẩn bị cho việc ra đời cuốn sách này, nhờ các bạn VN, tôi có thể thu thập được nhiều thông tin. Những cái đó, không chỉ được nêu lại trong cuốn sách của tôi, nhiều nghệ sỹ VN đã cung cấp cho tôi những tác phẩm của họ và tôi được phép in lại trong tác phẩm của tôi. Có những người tôi chưa có dịp lưu lại trong cuốn sách, thì cũng xin được lượng thứ. Tôi đã phải có sự lựa chọn rất ý nghĩa, đôi khi rất khó khăn bởi đây không phải là cuốn từ điển hay đại từ điển, mà tôi muốn có một tầm nhìn rõ nét về công việc nghiên cứu quá trình phát triển của hội hoạ VN trong tổng thể của nó. Chính vì lý do đó, tôi đã buộc phải lựa chọn một số tác phẩm hội hoạ đưa vào cuốn sách. Nó được coi như là sự bày tỏ lòng kính trọng đối với sáng tạo nghệ thuật VN và cho phép chúng ta phát hiện được những đặc thù cũng như sự phát triển của hội hoạ VN, nêu bật được lịch sử hội hoạ VN, cả về mặt văn chương, nghệ thuật. Trong mỗi một tiêu đề của chương, hoặc có một câu thơ, hoặc có phần trích câu nói của một nghệ sỹ VN về hội hoạ.”

Nữ bá tước Corinne de Ménonville là người say mê văn hoá Đông phương từ lâu, chuyên nghiên cứu về Văn hoá châu á, tốt nghiệp Tiến sỹ đại học Sorbonne Paris, tốt nghiệp khoa ngôn ngữ và văn minh đông phương, tốt nghiệp viện nghệ thuật và khảo cổ. Bà là một trong số những đã nghiên cứu đồ gốm ở VN, là người đầu tiên trình bày một luận văn DEA tại Pháp về đồ gốm đời Lý và đời Trần, là người dầu tiên đã tổ chức hai cuộc triển lãm lớn về hội hoạ và văn hoá VN tại trung tâm Wallonie- Bruxelles năm 1997 và tại Tòa thị chính Paris năm 1998 (hợp tác cùng Bộ Văn hoá- Thông tin VN)

Bà là chuyên gia nghệ thuật á đông nhiều năm tại nhà đấu giá tác phẩm nghệ thuật Druot nổi tiếng ở Paris và cố vấn nghệ thuật của Công ty đấu giá tác phẩm nghệ thuật Sotheby ở Singapore. Theo trang điện tử của báo Art Daily vừa qua, trong cuộc đấu giá tranh Đông Nam á do Sotheby tổ chức tại Singapore ngày 12.10.2003, tác phẩm Mẹ và con của hoạ sỹ Lê Phổ đã đạt giá kỷ lục tới 164 000 USD, bức Phụ nữ VN của Lương Xuân Nhị được mua với giá 45 000 USD.

Corinne de Ménonville là người đầu tiên giảng dạy hội hoạ VN tại Viện cao học nghệ thuật , tham gia các tổ chức quốc tế như Quỹ Âu- á, tham gia các cuộc thẩm định tác phẩm nghệ thuật, diễn giảng hội hoạ tại các nước như: Pháp, Singapore, hội thảo tại Đại học Jussieu (Paris) cho các nghiên cứu sinh Tiến sỹ. Là chuyên gia nghệ thuật đồng thời là nhà khảo cứu nghệ thuật, Tiến sỹ Corinne de Ménonville được trân trọng giới thiệu Âu- á trân trọng như một trong số những chuyên gia ưu tú về hội hoạ VN.

Lan Anh