Hoàn thiện khung pháp lý cho thương mại điện tử

Thương mại điện tử chiếm 2/3 giá trị nền kinh tế số

Theo Bộ Công Thương, quy mô thị trường bán lẻ thương mại điện tử B2C (giao dịch thương mại giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng) Việt Nam tăng trưởng nhanh chóng từ 2,97 tỷ USD năm 2014 lên 25 tỷ USD, đóng góp 9% tổng doanh thu hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước trong năm 2024. Tỷ trọng thương mại điện tử hiện chiếm 2/3 giá trị của nền kinh tế số. Việt Nam thuộc nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới.

Tuy nhiên, hoạt động thương mại điện tử ở Việt Nam chủ yếu được điều chỉnh bởi Nghị định số 85/2021/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung Nghị định số 52/2013/NĐ-CP) nên chưa đủ sức bao quát. Các luật: Thương mại, Giao dịch điện tử, An toàn thông tin mạng và An ninh mạng tuy có quy định liên quan tới thương mại điện tử song mang tính nguyên tắc chung mà thiếu những quy định chi tiết để xử lý các vấn đề đặc thù, phức tạp của thương mại điện tử. Đơn cử như việc khoa học và công nghệ phát triển đem đến nhiều mô hình kinh doanh mới, phức tạp nhưng hiện chưa có quy định pháp luật điều chỉnh riêng biệt dẫn đến các chính sách, quy định về thương mại điện tử đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế.

Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) Lê Hoàng Oanh cho biết, cơ quan quản lý nhà nước còn gặp khó khăn trong công tác quản lý, giám sát hoạt động kinh doanh với các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới; vấn đề kiểm soát hàng giả, hàng nhái, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng… trên thương mại điện tử. Cùng đó, quy định pháp lý về hoạt động livestream bán hàng mới chỉ điều chỉnh chung mà chưa có quy định riêng về chủ thể tham gia livestream, trường thông tin tối thiểu phải cung cấp cho người xem, trình độ chuyên môn của người thực hiện livestream, định danh chủ tài khoản và những vấn đề về kiểm soát thông tin trong quá trình phát livestream…

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thường Lạng (Đại học Kinh tế quốc dân) đánh giá, thị trường thương mại điện tử Việt Nam có tốc độ phát triển mạnh, nhanh hơn cả kinh tế số và các lĩnh vực khác. Do đó, cần sớm có một khuôn khổ pháp lý chuyên ngành để thúc đẩy thương mại điện tử phát triển, bắt kịp xu hướng toàn cầu, thu hút đầu tư, huy động được các nguồn lực. “Luật thương mại điện tử ra đời sẽ bảo vệ lợi ích của các bên liên quan, đặc biệt bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng một cách hiệu quả hơn”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thường Lạng nói.

Luật chuyên ngành cho thương mại điện tử

Theo Cục trưởng Thương mại điện tử và Kinh tế số Lê Hoàng Oanh, năm 2025 Cục sẽ nghiên cứu, hoàn thiện, đề nghị sớm ra đời Luật Thương mại điện tử nhằm tạo ra môi trường pháp lý ổn định và phát triển bền vững cho thương mại điện tử. Được biết, Dự thảo Luật Thương mại điện tử đang được Bộ Công Thương xây dựng với 8 chương, 40 điều, tập trung vào các nội dung chính, như: Những quy định chung, các khái niệm, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng và nguyên tắc hoạt động; giao kết hợp đồng sử dụng chức năng đặt hàng trực tuyến trên nền tảng số thương mại điện tử; hoạt động thương mại điện tử quyền và nghĩa vụ của các bên…

Ông Nguyễn Bình Minh, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho rằng, các quy định trong Luật Thương mại điện tử cần mang tính bao quát đồng thời phù hợp với các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết; đưa ra những khái niệm chính xác về các công nghệ mới có ảnh hưởng tới giao dịch thương mại điện tử thời gian tới. Khi xây dựng Luật Thương mại điện tử cần có quy định rõ ràng về vai trò và trách nhiệm của các bên tham gia, nhằm xác định rõ trách nhiệm pháp lý và quyền lợi của mỗi bên. Ngoài ra, việc định danh và xác thực sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, các giao dịch thương mại điện tử là rất cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và các cuộc chiến thương mại giữa các quốc gia. Điều này giúp bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia và tăng tính pháp lý cho các giao dịch khi Việt Nam tham gia thương mại điện tử toàn cầu.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thường Lạng nêu quan điểm, Luật Thương mại điện tử phải là một trong những điểm tựa pháp lý để thu hút đầu tư, huy động nguồn lực cho phát triển thương mại điện tử và bảo vệ lợi ích tối đa của các đối tượng liên quan. Luật cần tạo điều kiện cho sự phát triển của công nghệ mới, công nghệ cao, mở đường cho sự phát triển tối đa không gian thương mại điện tử, từ đó tạo sự bứt phá mới cho thương mại điện tử. “Cần có tính liên thông quốc tế trong luật giúp các nền tảng thương mại điện tử Việt Nam hội nhập thị trường rộng lớn toàn cầu. Bên cạnh đó cần quan tâm đến vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, thanh toán, quản lý thuế…”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thường Lạng nói.