Hành lang pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới

Phía đề xuất cấm hoàn toàn cho rằng, thuốc lá thế hệ mới rất nguy hại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, nhất là khi độ tuổi sử dụng ngày càng trẻ hóa. Đặc biệt, tội phạm về ma túy lợi dụng thuốc lá điện tử để pha trộn ma túy, gây ra hậu quả khôn lường… Bộ Y tế liên tiếp ghi nhận, điều trị nhiều trường hợp thanh, thiếu niên cấp cứu do ngộ độc chất ma túy trong thuốc lá điện tử, với biểu hiện co giật, kích thích, ảo giác, loạn thần, hôn mê hay tổn thương não… Thuốc lá nói chung còn gây thiệt hại cả về kinh tế khi xét về chi phí điều trị những căn bệnh do thuốc lá gây ra.

Ngược lại, phía đề xuất thí điểm cho phép sản xuất, nhập khẩu và lưu thông thuốc lá làm nóng cho rằng, sản phẩm này tương tự thuốc lá truyền thống. Thuốc lá truyền thống cũng là sản phẩm có hại cho sức khỏe nhưng vẫn được sản xuất, kinh doanh có điều kiện, với những quy định hạn chế chứ không cấm hoàn toàn. Mặt khác, bên cạnh Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, việc quản lý sản phẩm thuốc lá nung nóng cũng cần được nghiên cứu đồng bộ với Luật Đầu tư và các quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp… Khi cấm, nạn buôn lậu sẽ gia tăng, dẫn đến thất thu ngân sách (không thu được thuế) và ảnh hưởng đến trật tự xã hội.

Tuy nhiên, điều đáng nói là trong khi các cơ quan quản lý chưa thống nhất việc cho phép thí điểm hay cấm hoàn toàn, thuốc lá thế hệ mới vẫn xuất hiện ngày càng phổ biến, len lỏi vào mọi ngóc ngách, xâm nhập vào cả môi trường học đường. Nghiêm trọng hơn, theo báo cáo của cơ quan chức năng, tình hình nhập lậu, buôn bán, vận chuyển, quảng cáo thuốc lá thế hệ mới trên thị trường hay trên không gian mạng ngày càng tăng về quy mô. Vụ việc sử dụng thuốc lá điện tử pha trộn ma túy gia tăng nhanh và diễn biến phức tạp… Trong khi đó, chính sách, pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá, cũng như các quy định khác có liên quan đang thiếu loại hình thuốc lá thế hệ mới, dẫn đến khó quản lý, kiểm soát, chế tài xử lý vi phạm chưa đủ mạnh.

Vì thế, vấn đề đặt ra là cần sớm thống nhất phương án quản lý với thuốc lá thế hệ mới, từ đó bổ sung chính sách, quy định đồng bộ. Cần lưu ý, Việt Nam chưa thành công trong ngặn chặn sử dụng thuốc lá truyền thống ở người trẻ, và thuốc lá vẫn là mặt hàng dễ tiếp cận. Nay thêm thuốc lá thế hệ mới, việc kiểm soát, ngăn chặn sẽ khó gấp nhiều lần.

Dù cho phép thí điểm hay cấm thì với hành lang pháp lý đầy đủ, cơ quan chức năng mới có đủ điều kiện quản lý, ngăn chặn tác hại của thuốc lá thế hệ mới đối với sức khỏe người dân và tác động của thuốc lá thế hệ mới đối với kinh tế - xã hội. Chính sách, quy định rõ ràng cũng là điều kiện quan trọng bảo đảm xây dựng môi trường đầu tư, kinh doanh minh bạch, thống nhất, hiệu quả.

Trước mắt, cơ quan chức năng cần thực hiện nghiêm Công điện số 47/CĐ-TTg ngày 13-5-2024 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Theo đó, chú trọng thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chưa được phép kinh doanh, sử dụng trên thị trường Việt Nam. Cùng với đó là tăng cường thông tin, giáo dục, truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đến người dân.