Hà Nội - nơi hội tụ, thúc đẩy văn hóa sáng tạo

Mảnh đất ươm mầm, nuôi dưỡng...

Nằm lọt thỏm giữa khu dân cư đông đúc thuộc phường Quang Trung, quận Đống Đa, không gian sáng tạo Complex 01 giống một khoảng lặng hiếm hoi, được chắt chiu, tách bạch khỏi những ồn ào, ngột ngạt của đô thị. Nơi đây, ngay từ khi thành hình đã là điểm hẹn của đông đảo người trẻ nhờ tổ hợp triển lãm, âm nhạc, hội chợ đa dạng và hấp dẫn được tổ chức định kỳ. Không chỉ mở ra “sân chơi” cho cộng đồng sáng tạo, Complex 01 còn tạo ấn tượng ở việc thu hút chính người dân địa phương vào các hoạt động nghệ thuật phục vụ cộng đồng, biến nơi đây thành một điểm đến độc đáo, đầy ý nghĩa.  

Giống với Complex 01, Design 282 (phường Bồ Đề, quận Long Biên) là một không gian sáng tạo gây “tiếng vang” ngay những ngày đầu ra mắt, bởi cảnh quan đặc sắc và những hoạt động phong phú phục vụ nhu cầu vui chơi, học tập, tương tác và thực hành sáng tạo. Điểm chung của các địa chỉ này là đều được tái thiết từ những nhà máy bỏ hoang, nơi vẫn lưu giữ những dấu vết lịch sử, văn hóa, kiến trúc đẹp đẽ của nhiều thập niên xưa cũ.
Nói vậy để thấy, những không gian này đã được đem đến đời sống mới từ nguồn lực sáng tạo trong cộng đồng. Nhìn rộng hơn, chính những không gian này là nguồn cảm hứng sáng tạo không giới hạn cho cộng đồng, góp sức vào công cuộc định hình bản sắc đô thị, tạo sức hấp dẫn, truyền cảm hứng sáng tạo và chia sẻ cho đô thị.

Như khu vực quanh hồ Hoàn Kiếm trước năm 2016, mấy ai nghĩ nơi đây sẽ trở thành không gian vui chơi, giải trí đậm sắc màu, với vô vàn hoạt động trải nghiệm văn hóa. Thế nhưng, Lễ hội thiết kế sáng tạo mới đây và rất nhiều những hoạt động, sự kiện trở về trước đã cho thấy những khía cạnh mới mẻ, không kém phần hấp dẫn tại không gian di sản độc nhất vô nhị này. Hay như phố bích họa Phùng Hưng làm sống dậy cả một khu vực vốn bị “bỏ quên” trong sự nhếch nhác; không gian nghệ thuật Phúc Tân xóa rác thải và cả sự tùy tiện trong sinh hoạt lưu cữu lâu đời tại đoạn bờ vở sông Hồng này... là những minh chứng thuyết phục cho sự thay đổi diệu kỳ từ văn hóa sáng tạo.

Theo giảng viên Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội Nguyễn Thế Sơn, những dự án nghệ thuật sáng tạo không chỉ “chữa lành” cho nhiều không gian bằng luồng sinh khí mới, mà còn “đánh thức” sự mong mỏi sống tốt hơn trong cộng đồng - điều kiện cần có trong một đô thị nhân văn, giàu cảm hứng sáng tạo.

... Hội tụ và truyền cảm hứng sáng tạo

Hà Nội vốn là Kẻ Chợ, nơi tập trung những cư dân tháo vát, nhanh nhẹn và tràn đầy năng lượng sáng tạo suốt ngàn năm lịch sử. Khi nơi đây bước sang giai đoạn mới, đô thị hóa theo cách của phương Tây, rồi trở thành trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả Đông Dương (cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX), kinh tế sáng tạo tiếp tục có những bước phát triển ngoạn mục.

Ở giai đoạn hiện nay, với định hướng lấy công nghiệp văn hóa là nội dung quan trọng trong phát triển văn hóa, đặc biệt là việc tham gia Mạng lưới các thành phố sáng tạo của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO), Hà Nội đã mở ra một thời kỳ mới cho văn hóa sáng tạo phát triển, mà sự hiện diện của ngày càng nhiều không gian sáng tạo trên địa bàn là ví dụ sinh động.

Theo thống kê của Hội đồng Anh, Hà Nội có gần 200 không gian sáng tạo, với đa dạng phương thức tổ chức, loại hình hoạt động, giúp nâng cao đời sống tinh thần, thay đổi nhận thức và lan truyền cảm hứng sáng tạo trong mọi tầng lớp nhân dân.

Có thể kể đến những không gian nghệ thuật công cộng mà điển hình là không gian đi bộ khu vực hồ Hoàn Kiếm và phụ cận; không gian sáng tạo về văn hóa và nghệ thuật, với các đại diện là Hanoi doclab, Hanoi Rock city, Ơ kìa Hà Nội…; không gian sáng tạo về kiến trúc, thiết kế và thủ công, như: Chula house, Tò he, Hợp tác xã Vụn Art…; không gian làm việc chung, hỗ trợ khởi nghiệp và sáng kiến số: Toong, The learing Hub…; không gian sáng tạo về truyền thông và xuất bản: Printopia, Hanoi Art Map…

Chẳng hạn như Hợp tác xã Vụn Art, nơi lấy cảm hứng và chất liệu từ làng nghề lụa Vạn Phúc lâu đời, để sáng tạo nên những bức tranh ghép đầy nghệ thuật, Giám đốc Lê Việt Cường cho biết: “Sản phẩm của Vụn Art gắn liền với những giá trị truyền thống, như được làm hoàn toàn thủ công, mang đậm văn hóa dân gian với nguồn nguyên liệu khai thác từ vải thừa, vải vụn của làng nghề. Đặc biệt, công việc tại Vụn Art dễ dàng với cả những người khuyết tật, cho thấy những lợi ích mà sáng tạo mang lại”.  

Còn theo Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Đỗ Đình Hồng, các không gian góp phần kích thích sức sáng tạo trong xã hội. Thông qua việc đẩy mạnh phát triển các không gian văn hóa sáng tạo, Hà Nội mang đến cơ hội thụ hưởng văn hóa cũng như nuôi dưỡng cảm hứng sáng tạo trong cộng đồng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội một cách cân bằng, hiệu quả và bền vững.