Giám sát đúng, trúng vấn đề xã hội quan tâm

"Khoảng trống pháp lý” trong phòng, chống dịch

Thay mặt Đoàn giám sát trình bày báo cáo, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh, Phó Trưởng đoàn giám sát cho biết: Công tác huy động nguồn lực được thực hiện chủ động, kịp thời, góp phần đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống dịch, mang lại hiệu quả tích cực trong bối cảnh khó khăn, cấp bách của đại dịch. Đã có hàng triệu tình nguyện viên, đặc biệt là đội ngũ cán bộ y tế, chiến sĩ lực lượng vũ trang trực tiếp tham gia tuyến đầu. Các tầng lớp nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp, Chính phủ và các tổ chức quốc tế đã đóng góp sức lực, tiền, hiện vật và đóng góp dưới nhiều hình thức khác, trong đó có nhiều khoản đóng góp, ủng hộ không lượng hóa được bằng tiền.

Công tác quản lý, sử dụng, thanh toán, quyết toán các nguồn lực huy động để phục vụ công tác phòng, chống dịch về cơ bản đúng quy trình, thủ tục, thực hiện theo các chủ trương, chính sách đã ban hành.

Bên cạnh đó, trong giai đoạn vừa qua, hoạt động của y tế cơ sở và y tế dự phòng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe nhân dân và đã được minh chứng trong giai đoạn phòng, chống dịch Covid-19.

Đến năm 2022, mạng lưới y tế cơ sở phát triển rộng khắp cả nước. 100% huyện có trung tâm y tế; 99,6% số xã, phường, thị trấn có trạm y tế; 92,4% trạm y tế có bác sĩ làm việc; 71% thôn, bản có nhân viên y tế hoạt động. Ngoài ra, còn có hàng chục nghìn phòng khám tư nhân, phòng khám bác sĩ gia đình, bệnh viện tư nhân tương đương tuyến huyện.

Báo cáo của Đoàn giám sát cũng nêu tồn tại, hạn chế trong việc huy động, quản lý và sử dụng nguồn lực phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng, như pháp luật hiện hành chưa bao quát hết, chưa điều chỉnh được các quan hệ, tình huống phát sinh, tạo ra các khoảng trống pháp lý trong công tác phòng, chống dịch. Có nhiều khó khăn trong việc phân bổ, quản lý, sử dụng, thanh toán, quyết toán nguồn lực từ ngân sách nhà nước.

Các quy định hướng dẫn mua sắm vật tư, trang thiết bị chậm được điều chỉnh dẫn đến tâm lý lo ngại, sợ sai từ sau các vụ việc tiêu cực phát sinh. Còn xảy ra sai phạm trong mua sắm ở nhiều mức độ khác nhau, có vụ việc đến mức phải xử lý hình sự. Vướng mắc về thủ tục, hồ sơ thanh, quyết toán chưa được các cơ quan quản lý nhà nước hướng dẫn kịp thời hoặc đề xuất cấp có thẩm quyền để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc...

Báo cáo cũng nêu rõ nguyên nhân, trách nhiệm chính trong các tồn tại, hạn chế. Đoàn giám sát đã rút ra 6 bài học kinh nghiệm với 27 bài học cụ thể, cùng với việc đề xuất 2 nhóm giải pháp về thể chế, cơ chế và tổ chức thực hiện.

Do cơ chế, chính sách hay công tác tổ chức thực hiện?

Thảo luận tại phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá, việc chọn chuyên đề giám sát này rất đúng và trúng, được dư luận xã hội quan tâm; đồng thời, qua thực tế công tác phòng, chống dịch ở nước ta đã cho thấy những tồn tại, yếu kém của y tế cơ sở và y tế dự phòng.

Nhấn mạnh phạm vi giám sát của chuyên đề rất rộng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị Đoàn giám sát lưu ý trình bày rõ hiện trạng thanh, quyết toán các nguồn trong và ngoài nước, làm rõ còn bao nhiêu chưa được thanh, quyết toán, bao nhiêu chưa được chi trả, có thất thoát, sai phạm không (?).

Đối với nội dung về nguyên tắc phân định giữa khám, chữa bệnh và y tế dự phòng, Chủ tịch Quốc hội đề nghị giải trình rõ cơ sở đề xuất sử dụng Quỹ Bảo hiểm y tế để chi cho y tế dự phòng.

Về y tế cơ sở, hiện việc phát triển còn nhiều vướng mắc, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần làm rõ trách nhiệm thuộc về ngành y tế hay thuộc về các địa phương, từ đó đề xuất mô hình, hệ thống, biên chế của y tế cơ sở ra sao để khắc phục những tồn tại hiện có, đưa ra định hướng cụ thể để triển khai trên phạm vi cả nước. Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị làm rõ căn cứ pháp lý, cơ sở thực tiễn của các đề xuất, giải pháp trong báo cáo giám sát.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cũng bày tỏ băn khoăn về nguyên nhân chính của những tồn tại được nêu trong báo cáo là do hệ thống pháp luật hiện hành chưa bao quát, chưa điều chỉnh hết các tình huống phát sinh, tạo ra các khoảng trống pháp lý trong công tác phòng, chống dịch...

“Đề nghị cần chỉ rõ khoảng trống pháp luật. Hiện nay, đã có đầy đủ các luật để phòng, chống dịch bệnh, có chăng chỉ chưa có ở mức cao hơn trạng thái bình thường và thấp hơn tình trạng khẩn cấp”, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu quan điểm.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị cần làm rõ nguyên nhân của tình trạng thời gian đầu dịch bệnh, chúng ta không tiếp cận được vắc xin là do cơ chế, chính sách hay do công tác tổ chức thực hiện...

Phát biểu tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, cần rút ra các kinh nghiệm cụ thể để ứng phó tốt hơn, hợp lý hơn trong những tình huống dịch bệnh tương tự. Bộ trưởng đề nghị Đoàn giám sát khoanh vùng lại các đề xuất trong báo cáo để bảo đảm đúng nội dung trọng tâm, đúng phạm vi giám sát, từ đó có cơ sở triển khai thực hiện hiệu quả.

Bộ trưởng Bộ Y tế cũng đề nghị các cơ quan hữu quan có sự quan tâm để phát triển hệ thống y tế cơ sở, y tế dự phòng tại các địa phương, bảo đảm ứng phó tốt với tình hình dịch bệnh có thể xảy ra.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ghi nhận, đánh giá cao Đoàn giám sát thực hiện nhiệm vụ bảo đảm kế hoạch và tiến độ, tuy nhiên, cần hoàn thiện một số nội dung và số liệu để trình Quốc hội tại kỳ họp thứ năm, Quốc hội khóa XV.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Đoàn giám sát phối hợp với các cơ quan của Chính phủ, đặc biệt là các bộ, ngành có liên quan trực tiếp như: Bộ Y tế, Bộ Tài chính, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Ngân hàng Nhà nước, Bảo hiểm xã hội Việt Nam cùng với Mặt trận Tổ quốc, các cơ quan liên quan phối hợp hoàn chỉnh báo cáo, các phụ lục và dự thảo Nghị quyết xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội.