Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại:Tạo đột phá trong quản lý chất thải rắn xây dựng ở Hà Nội

Phóng viên Báo Hànộimới đã có cuộc trao đổi với Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại xung quanh vấn đề này.

Hạ tầng chưa đáp ứng yêu cầu

- Thưa đồng chí, vì sao thành phố cần ban hành đề án tổng thể về quản lý chất thải rắn xây dựng trong thời điểm này?

- Xây dựng Thủ đô trở thành đô thị xanh là mục tiêu mà thành phố hướng tới. Tuy vậy, thực tế cho thấy, cùng với tốc độ phát triển đô thị và xây dựng hạ tầng, lượng chất thải rắn xây dựng phát sinh ngày càng lớn. Hà Nội hiện có 1.570 khu chung cư cũ, hàng loạt công trình nhà ở, đường sắt đô thị, trục giao thông, khu đô thị mới... đang được triển khai xây mới, cải tạo, sửa chữa, đều là nguồn phát sinh chất thải rắn xây dựng khổng lồ.

Theo đánh giá, khối lượng chất thải rắn xây dựng tại Hà Nội năm 2024 ước đạt khoảng 2.098 tấn/ngày, chiếm 25% tổng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh. Dự báo đến năm 2030, con số này có thể lên đến 3.400 tấn/ngày. Tuy nhiên, hạ tầng xử lý chất thải rắn xây dựng của thành phố hiện nay chưa đáp ứng yêu cầu. Nhiều khu vực không có điểm tiếp nhận. Nếu không có kế hoạch tổng thể, bài bản và tầm nhìn dài hạn, vấn đề chất thải rắn xây dựng sẽ không thể kiểm soát hiệu quả. Chính vì thế, thành phố đã xây dựng và ban hành Đề án tổng thể công tác quản lý chất thải rắn xây dựng trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn đến năm 2030 với mục tiêu quản lý chặt chẽ, xử lý bền vững, hướng đến kinh tế tuần hoàn và đô thị xanh.

- Cụ thể, thực trạng xử lý chất thải rắn xây dựng trên địa bàn thành phố hiện nay ra sao, thưa đồng chí?

- Tính đến nay, Hà Nội chỉ có 2 điểm xử lý chất thải rắn xây dựng đang hoạt động: Bãi chôn lấp Nguyên Khê (huyện Đông Anh) quy mô 4,8ha, công suất khoảng 360 tấn/ngày. Hiện, công suất chôn lấp tại bãi còn khoảng 200.000m3 (tương đương 240.000 tấn) và khu tái chế tại nút giao Pháp Vân - Cầu Giẽ do doanh nghiệp tư nhân vận hành quy mô 6,5ha với công suất khoảng 600 tấn/ngày, xử lý bằng công nghệ nghiền, sàng gạch, vữa, đá, cát, sỏi vụn, vật liệu hỗn hợp, bê tông nhựa được xử lý nghiền, cung cấp cho các đơn vị san nền đường, san lấp mặt bằng, cốt liệu cấp phối...

Tổng công suất xử lý thực tế chỉ đạt khoảng 1.000 tấn/ngày, tức là chưa đáp ứng một nửa nhu cầu hiện tại. Trong khi đó, tình trạng đổ trộm chất thải rắn xây dựng vẫn tiếp diễn ở nhiều khu vực, nhất là tại các bãi đất trống, ao hồ, hành lang giao thông, ven sông ở các quận, huyện: Hoàng Mai, Long Biên, Bắc Từ Liêm, Đông Anh, Quốc Oai... Nhiều điểm còn gây bồi lấp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thoát nước, gia tăng nguy cơ ngập úng.

Một điểm nghẽn lớn là công tác phân loại tại nguồn và vận chuyển. Nhiều hộ dân, công trình nhỏ lẻ không có đơn vị thu gom chính thức dẫn đến việc thuê các nhóm thu gom không chuyên tiến hành đổ chất thải rắn xây dựng bừa bãi. Việc kiểm tra, xử phạt cũng chưa thường xuyên, chưa đủ răn đe.

Người dân, doanh nghiệp, chính quyền cơ sở cùng đồng hành

- Giải pháp đột phá nào sẽ được triển khai theo Đề án lần này, thưa đồng chí?

- Đề án lần này không chỉ là kế hoạch thu gom, xử lý chất thải rắn xây dựng đơn thuần mà là chiến lược tổng thể, tiếp cận theo chuỗi khép kín: Phân loại - thu gom - vận chuyển - xử lý - tái chế. Mục tiêu đến năm 2030 là 90% chất thải rắn xây dựng được thu gom, xử lý, trong đó 60% được tái chế, tái sử dụng. Bên cạnh đó, bắt buộc 100% số công trình sử dụng vốn ngân sách phải sử dụng vật liệu tái chế từ chất thải rắn xây dựng, nhằm giảm khai thác tài nguyên thiên nhiên.

Đề án cũng tạo cơ chế khuyến khích mạnh mẽ doanh nghiệp đầu tư công nghệ nghiền, tái chế; cung cấp vật liệu tái chế cho san lấp, xây dựng; hình thành mạng lưới điểm tiếp nhận tạm thời tại phường, xã nhằm giảm tải cho hệ thống xử lý chính. Ngoài ra, thành phố sẽ xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu số, giám sát vận chuyển chất thải rắn xây dựng bằng thiết bị định vị GPS gắn trên xe tải, bảo đảm minh bạch hành trình thu gom - xử lý.

Về hành chính, sẽ phân định rõ trách nhiệm giữa các bên: Chủ nguồn thải (người xây dựng), đơn vị vận chuyển, đơn vị xử lý, chính quyền địa phương. Mọi khâu đều phải có hợp đồng, hóa đơn chứng minh hành trình hợp pháp.

Ngoài ra, sẽ gắn trách nhiệm cho người đứng đầu các đơn vị, địa phương, cá nhân được phân công phụ trách nếu để xảy ra tình trạng đổ chất thải, rác thải, phế thải xây dựng không đúng nơi quy định... Thành phố cũng sẽ tăng cường xử phạt hành vi đổ trộm, vận chuyển không che chắn, gây ô nhiễm. Cơ chế phối hợp giữa cảnh sát môi trường - thanh tra xây dựng - chính quyền địa phương cũng sẽ được siết chặt.

- Xin đồng chí cho biết giải pháp về hạ tầng trong tổ chức thực hiện?

- Tại Đề án, thành phố Hà Nội đã chỉ rõ giải pháp về hạ tầng, đó là: Xây dựng mạng lưới các điểm tập kết, thu gom chất thải rắn xây dựng bảo đảm tối ưu hóa, tăng hiệu quả xử lý theo định hướng mỗi phường, xã có ít nhất từ 1 đến 2 điểm tập kết tạm thời chất thải rắn xây dựng phát sinh từ quá trình cải tạo, sửa chữa nhỏ của hộ gia đình, cá nhân... Đây là giải pháp thiết thực giúp người dân có nơi đổ thải hợp pháp.

Mỗi xã phải bố trí các bãi chứa tạm thời lớp đất hữu cơ thu gom từ các dự án theo Chỉ thị số 08/CT-UBND ngày 19-5-2017 của UBND thành phố Hà Nội về việc tổ chức thu gom, quản lý, sử dụng có hiệu quả tầng đất canh tác khi chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp trồng lúa, hoa màu sang đất xây dựng công trình trên địa bàn thành phố.

Mặt khác, thành phố sẽ hoàn thành việc điều chỉnh, bổ sung các vị trí xử lý, tái chế chất thải rắn xây dựng theo giai đoạn cụ thể. Trước mắt, đến năm 2026, tiếp tục xử lý chất thải rắn xây dựng tại hai vị trí là bãi chôn lấp Nguyên Khê (huyện Đông Anh) và khu vực nút giao Pháp Vân - Cầu Giẽ. Đồng thời, Hà Nội ưu tiên triển khai các khu xử lý quy mô lớn tại xã Tự Nhiên (huyện Thường Tín); thôn Đình Tràng, xã Dục Tú (huyện Đông Anh); khu đất VT-11, phường Phúc Lợi (quận Long Biên); huyện Phúc Thọ..., bảo đảm bố trí phù hợp vùng phát sinh chất thải với sự tham gia đầu tư của các doanh nghiệp.

- Theo đồng chí, vai trò của người dân, doanh nghiệp, chính quyền địa phương được xác định như thế nào trong quá trình thực hiện Đề án?

- Đề án không thể thành công nếu thiếu sự đồng hành của người dân, doanh nghiệp và chính quyền cơ sở. Với người dân, cần thay đổi thói quen, không đổ chất thải rắn xây dựng ra đường, ao hồ; chủ động phân loại chất thải, liên hệ đơn vị có chức năng để vận chuyển đúng quy định. Đối với doanh nghiệp, phải thực hiện phân loại từ nguồn, ký hợp đồng với đơn vị xử lý đủ điều kiện, lưu trữ hồ sơ chứng minh nguồn gốc, nơi đổ thải. Đối với chính quyền cấp xã, phường, phải chủ động bố trí địa điểm tập kết tạm thời, cấp phép hoạt động vận chuyển - xử lý trên địa bàn kết hợp kiểm tra, xử phạt vi phạm. Quan trọng hơn, cần xây dựng văn hóa ứng xử với chất thải trong cộng đồng; không thể chỉ trông chờ vào hạ tầng hay công nghệ mà cần sự thay đổi tư duy, hành vi của toàn xã hội.

- Hà Nội kỳ vọng gì vào hiệu quả của Đề án, thưa đồng chí?

- Nếu Đề án được triển khai đồng bộ, nghiêm túc, Hà Nội sẽ giảm mạnh tỷ lệ chôn lấp, chuyển hướng sang tái chế, tái sử dụng, hình thành ngành công nghiệp tái chế chất thải rắn xây dựng, cung cấp vật liệu cho san lấp, làm đường, sản xuất gạch không nung. Đồng thời, chúng ta kiểm soát được toàn bộ chuỗi phát sinh - vận chuyển - xử lý chất thải rắn xây dựng bằng công nghệ số; nâng cao nhận thức và văn hóa cộng đồng trong bảo vệ môi trường đô thị... Đây là bước đệm để thành phố thực hiện mô hình kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực xây dựng theo Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia và Quy hoạch Thủ đô đến năm 2050. Khi chất thải trở thành tài nguyên, Hà Nội sẽ vững bước hơn trên lộ trình phát triển đô thị xanh, văn minh, hiện đại và bền vững.

- Trân trọng cảm ơn đồng chí!